خورنا – ایناس عبدالخانی: گاهی به سادگی جابه جا شدن انگشت اشاره روی نقشه جغرافیایی، طرح های بزرگ عمرانی نیز دچار تغییر بنیادی می شوند: دریاچه یی جای دریاچه یی دیگر را می گیرد و رودخانه یی جای رودخانه یی دیگر می نشیند. داستان طرح های انتقال آب به شهرهای استان خوزستان دقیقا چنین سرنوشتی داشته است. نتیجه سال ها مطالعه برای تعیین منبع آبی این طرح بزرگ در یک روز کنار گذاشته می شود و طرحی دیگر با در نظر گرفتن منبعی دیگر جایگزین آن می شود. سال ها سخن از انتقال آب دز ورد زبان ها بود اما به ناگاه تصمیم گرفته شد، کرخه منبع آبی طرح غدیر شود. به دنبال بحران تامین آب آشامیدنی در شهرهای خوزستان در سال های اخیر طرحی جامع برای حل این بحران از سوی دولت به تصویب رسید. در طرح غدیر منبع آب رسانی به ۳۰ شهر و ۱۶۰۰ روستا رودخانه دز در نظر گرفته شده بود اما به دلیل روند اجرای طرح و تنگناهای بودجه یی، رودخانه کرخه به عنوان منبع تامین آب این طرح انتخاب شد. در طرح غدیر قرار بود آب شرب اهواز از آب سد دز که کیفیت بالایی دارد به وسیله یک خط لوله تامین شود اما در طرح جایگزین که در سفر دکتر روحانی به خوزستان به مردم وعده داده شد، خبری از آب سد دز نیست. اکنون قرار بر این است که آب از «پای پل» کرخه به وسیله تلنبه خانه ام الدبس پمپاژ و به وسیله کانال کشاورزی روبازی موسوم به کانال پای پل به اهواز منتقل شود، علاوه بر اینکه این تلنبه خانه آماده نیست بلکه به دلیل روباز بودن مخازن و کانال همچنین طول یک صد کیلومتری کانال: این آب از کیفیتی پایین برخوردار است و امکان حفظ امنیت و بهداشت آن به هیچ وجه وجود ندارد. طبق وعده رییس جمهور به مردم اهواز قرار شد ظرف مدت یک هفته آب آشامیدنی از محل کرخه وارد اهواز شود اما هنوز این آب وارد شبکه توزیع شهر نشده و در مرحله آزمایش و رفع خطا است.

آبی که به اهواز رسید
فاز اول طرح آبرسانی غدیر با ۱۸۲ کیلومتر لوله گذاری و کانال کشی برای انتقال آب کرخه به اهواز اجرا شد. برای اجرای این طرح یک تلنبه خانه با ظرفیت ۱۰ مترمکعب بر ثانیه و یک مخزن ۴۲ هزار مترمکعب فلزی و یک خط انتقال برق به طول ۲۰ کیلومتر به ظرفیت ۱۳۲ کیلو ولت و پست ۱۳۲ و ۳۳ کیلو ولت برای انتقال آب از کانال پای پل در منطقه ام الدبس تا تصفیه خانه کیان آباد اهواز به بهره برداری رسید. سرپرست معاونت آبرسانی سازمان آب و برق خوزستان با بیان اینکه در فاز نخست، ۶۵ تا ۷۰ درصد از جمعیت مناطق شمال و غرب اهواز از طرح آبرسانی غدیر بهره مند می شوند، می گوید: طرح انتقال کامل آب به اهواز در اولویت اول مرحله دوم آبرسانی غدیر به بهره برداری می رسد، همچنین در اولویت دوم طرح آبرسانی غدیر، آبرسانی به شهرهای دشت آزادگان و شادگان انجام می شود. برای اجرای باقیمانده طرح غدیر که انتقال آب از رودخانه دز به شهرهای خوزستان است چهار هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز است. به گفته عبدالصمد رییسی با اجرای فاز اول طرح غدیر کیفیت آب تغییر قابل ملاحظه یی پیدا می کند چرا که EC آب کرخه حدود ۱۴۰۰ میکروموس است اما EC آب کارون در مقطع اهواز حدود ۲۵۰۰ میکرو موس است و در حال حاضر EC آب رودخانه دز حدود ۶۰۰ میکروموس است. وی با بیان اینکه انتقال آب به صورت سطحی و روباز مشکلات بهداشتی نخواهد داشت، توضیح می دهد: از این کانال حفاظت به عمل آمده و مشکلی نیست همان گونه که نمونه های مشابه در خوزستان موجود است و تاکنون مشکلی به وجود نیامده است. به اعتقاد رییسی کرخه پاسخگوی این طرح است و برای اینکه تکمیل طرح آبرسانی غدیر مرحله به مرحله پیش رود، نیاز است که این طرح انجام شود و پیش بینی می شود در صورت تامین اعتبار مورد نیاز برای تکمیل طرح اصلی، تا سه سال آینده از کرخه برای تامین آب شرب استفاده شود و پس از آن طبق طرح اصلی دز جایگزین خواهد شد و کرخه به عنوان پدافند غیرعامل باقی می ماند.

خلاکارشناسی
با وجود تاکید وزیر نیرو بر تامین آب آشامیدنی سالم برای خوزستان، باید دقت کرد که کارهای از قبل صورت گرفته پایه کارشناسی خوبی نداشته و طرح آبرسانی غدیر از جمله آنهاست. باید گفت بحران آب شرب در شهرهایی همچون آبادان، خرمشهر، شادگان و… به دلیل همان طرح های قدیمی است. دبیر انجمن صنفی مهندسان صنعت آب خوزستان در این باره با بیان اینکه دز منبع مناسب تری برای تامین آب طرح آبرسانی غدیر است، می گوید: بهترین کیفیت آب شرب در استان خوزستان را رودخانه دز دارد و دلیل موجهی وجود ندارد که آب را از رودخانه کرخه برای طرح آبرسانی غدیر تامین کنیم. حمیدرضا خدابخشی می افزاید: EC آب کرخه حدود۱۰۰۰ واحد از کارون در مقطع اهواز بهتر است و این امر روی کیفیت و شیوه تصفیه تاثیر خوبی دارد. اگرچه این آب به کیفیت آب پشت سد دز نمی رسد اما واقعیت این است که به مراتب بهتر از آب کارون در مقطع اهواز با متوسط EC دو هزارو ۲۰۰ است، با این حال نباید فراموش کرد که ذایقه مردم خوزستان طی سال های اخیر به دلیل استفاده از دستگاه های تصفیه خانگی و آب شیرین کن ها که EC آب را به ۳۰۰ می رسانند، تغییر کرده و آب شرب در حد EC یک هزارو ۲۰۰ نیز برای آنان شور است. وی با اشاره به طرح تامین آب شرب اهواز از کرخه بیان می کند: حالاکه بحران تامین آب شرب شدت پیدا کرده و سد گتوند شدیدا آب کارون را تحت تاثیر قرار داده، تصمیم بر این شد تا کرخه به کمک تامین منابع آبی بیاید اما این امر خطر به فراموشی سپردن طرح اصلی غدیر که از دز تامین می شد را به همراه دارد، علاوه براینکه منابع آبی کرخه به دلیل برداشت های بالادست مطمئن نیست. همچنین این طرح با ایرادات و نواقصی همراه است که از جمله آن می توان به روباز بودن مخازن و کانال که ۱۰۰کیلومتر طول دارد اشاره کرد، چراکه محافظت از آن سخت و خطر بهداشتی و امنیتی دارد. به گفته او پیش بینی نشدن منابع مالی طرح آبرسانی غدیر و نبود نقدینگی از جمله دلایل عقب ماندگی و ناکامی این طرح بود.خدابخشی شبکه توزیع آب شرب اهواز را از دیگر عوامل تاثیرگذار بر کیفیت آب عنوان می کند و می افزاید: یک متغیر بسیار بزرگ در کیفیت آب شرب شبکه توزیع آب اهواز است. علاوه بر تلف شدن ۴۰ درصد آب در شبکه توزیع به دلیل فرسودگی و شکستگی در مسیر شبکه کیفیت آبی که به مصرف کننده می رسد تغییر می کند و در واقع بخشی از بو و طعم به شبکه آب اهواز مربوط است.

کرخه یا دز؟
به گفته یک منبع آگاه که خواست نامش فاش نشود، کانال بزرگ طرحی که در سفر دوم هیات دولت دهم به خوزستان به عنوان طرح آبرسانی «غدیر» نامگذاری شد، سال ۸۴ با نام کانال «شهید چمران» و با هدف تامین آب کشاورزی ۵۰ هزار هکتار از اراضی غرب جاده اهواز به خرمشهر ساخته شده بود.
با وجود کمبود شدید آب در رودخانه کرخه وزارت نیرو به دلایل نامعلوم و بدون توجه به توجیهات فنی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و امنیتی، طرح آبرسانی از گتوند به شهرهای اهواز، آبادان و خرمشهر را به طرح آبرسانی از رودخانه کرخه از مقطع حمیدیه به اهواز، خرمشهر، آبادان و دشت آزادگان و شهرهای غرب خوزستان تغییر نام داد و برای تامین آب مردم در دیگر نقاط کشور به انتقال آب با کیفیت بیشتر از رودخانه دز پرداخت. به اعتقاد این کارشناس، با اجرای طرح های در دست مطالعه و اقدام وزارت نیرو در زمینه انتقال آب از رودخانه های دز و کارون، کیفیت آب مورد استفاده مردم برخی استان های دیگر برای مصارف غیرشرب، بیشتر از کیفیت آب شرب مردم شهرهای خوزستان شد.