ضرورت برپایی مراکز اطلاع رسانی داروها و سموم در خوزستان
حسین عبدالعزیزی – خورنا امروزه با پیشرفتهای سریع در زمینه تولید داروها و سموم جدید، نیاز به آگاهی و دسترسی به اطلاعات مربوط به این عناوین به منظور ارتقاء توانمندیهای گروه پزشکی در همه ابعاد ضروری به نظر می رسد علاوه بر این، نیاز به مراکزی که بتوانند با راهنمایی بیماران، مسمومان و خانواده هایشان از مراجعه بی مورد به مراکز درمانی جلوگیری کنند احساس میشود. این مراکز میتوانند عوارض معمول را شناسایی و با راهنمایی بیمار از قطع مصرف دارو جلوگیری کنند و همچنین با شناسایی عوارض و تداخلات خطرناک بیمار را در جهت بررسی بیشتر قبل از ادامه مصرف دارو راهنمایی کنند، همچنین از دهه ۶۰ میلادی، مراکز اطلاع رسانی دارویی در اغلب دانشگاه های علوم پزشکی جهان شروع به فعالیت کرد. این مراکز در دانشگاه ها ، بیمارستان ها، دانشکده های داروسازی و دیگر سازمان های وابسته تاسیس شدند فعالیت اینگونه مراکز در هر کشوری برای ارتقاء امنیت دارویی مصرف کنندگان و دسترسی به آمار ، ارقام و اطلاعات منطقه ای و کشوری نیز ضروری می باشد.
تاریخچه مراکز اطلاع رسانی دارویی ایران و خوزستان:
دکتر فریده یونسی گفت: اولین مرکز اطلاع رسانی دارو و سموم ایران در بهمن ۱۳۷۵ در ساختمان شماره یک معاونت غذا و دارو وزارت بهداشت آغاز به فعالیت کرد و در حال حاضر در ۳۰ شهرستان، مراکز اطلاعات دارویی و کنترل مسمومیتها با شماره تلفن ۱۴۹۰ مشغول فعالیت است.
وی با بیان اینکه اولین مرکز اطلاع رسانی دارو و سموم خوزستان در بهمن ۱۳۸۱ در بیمارستان امام خمینی (ره) فعالیت خود را آغاز کرد، افزود: در تابستان ۱۳۸۵ این مرکز از محل استقرار خود در بیمارستان امام خمینی (ره) به معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی اهواز انتقال یافت و در همان سال به صورت رسمی افتتاح شد.
رییس اداره تحقیق و توسعه آموزش مردمی و اطلاع رسانی معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی اهواز، تصریح کرد: این مرکز در حال حاضر با چهار شماره تلفن ۱۴۹۰ یا ۱۹۱یا ۳۲۲۳۴۷۲۷ – ۰۶۱، ۳۲۲۳۴۷۲۸ – ۰۶۱ از ساعت ۳۰/۷ الی ۳۰/۱۹ با همکاری چهار دکتر داروساز، پاسخگوی سوالات عمومی و تخصصی در ارتباط با اطلاعات دارویی و موارد مسمومیت به عموم مردم و کادر محترم درمانی است.
فعالیت های مرکز اطلاع رسانی داروها و سموم در خوزستان
یونسی با اشاره به فعالیت های مرکز اطلاع رسانی داروها و سموم در خوزستان خدمات تلفنی، پاسخ به سوالات دارویی عموم مردم و گروه پزشکی (سوالات تخصصی )، ارائه اطلاعات لازم مربوط به کنترل موارد مسمومیت به گروه پزشکی، بیماران مسموم و همراهان آنها،کمک به کاهش مراجعه بی مورد به مراکز درمانی و اورژانس ها با ارائه نمودن اطلاعات ضروری به صورت تلفنی را از مهمترین فعالیت این مرکز عنوان کرد.
خدمات آموزشی و علمی
وی به خدمات آموزشی و علمی اشاره کرد و گفت: ارائه برنامه در رسانه های عمومی با موضوعات مختلف اطلاعات دارویی، کنترل و پیشگیری مسمومیت ها و نحوه مصرف صحیح داروها، کمک به برگزاری دوره های آموزشی سمینار و بازآموزی ، چاپ و انتشار پوستر و پمفلت های آموزشی برای گروه پزشکی از مهمترین خدمات آموزشی و علمی این مرکز است.
ابزار و منابع اطلاعاتی مرکز ملی اطلاع رسانی داروها و سموم :
این دکتر داروساز در ادامه با بیان اینکه ابزار و منابع اطلاعاتی مرکز ملی اطلاع رسانی داروها و سموم شامل پاسخگویی به سوالات عمومی و تخصصی در خصوص اطلاعات دارویی و موارد مسمومیت در این مرکز با استفاده از کتب و نرم افزارهای روزآمد دنیا صورت می گیرد. از این میان می توان به نرم افزار Micromedex Poisindex, UpToDate بهره گیری از کتب مرجع اطلاعات دارویی، طب داخلی، تشخیصی، کنترل و درمان مسمومیت، داروهای گیاهی و مکملها، آرایشی و بهداشتی و فارماکوپه های معتبر است. خاطرنشان کرد: با توجه به رشد روز افزون کارخانه های داروسازی و اسامی تجاری ، این مرکز مجهز به بانک بروشور داروها موجود در کشور است.
روش کار مرکز
یونسی افزود: در پایان هر ماه، هر فصل و همچنین در پایان هر سال، داده های خام طبقه بندی و آماده پذیرش می شود همکاران مرکز به همین منظور اقدام به جمع آوری اطلاعات آماری و بررسی فرمهای ثبت شده در هر ماه به تفکیک مشخصات بیمار و نوع سوال، تاریخ،ساعت تماس و ذکر منبع مورد استفاده در تهیه پاسخ می نمایند و در نهایت این اطلاعات به صورت مدون برای اطلاع مسوولان امر ارسال می شود. اغلب این اطلاعات بصورت پوستر و مقاله در مجامع علمی مرتبط ارائه می شود.
سوالات شایع که توسط مراکز اطلاع رسانی داروها و سموم ( ۱۴۹۰ ) پاسخ داده می شود.
رییس اداره تحقیق و توسعه آموزش مردمی و اطلاع رسانی معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی اهواز، مواردی که در تماس های عمومی و تخصصی پاسخگویی می شود را شامل ارزیابی دارو، مورد تجویز دارو و ارائه اطلاعات کلی در ارتباط با آن ( drug evaluation )، موارد مصرف دارو ( indications )، روش های تجویز و یا استفاده از دارو و روش بهینه مصرف در جهت کاهش عوارض و اثر بخشی بیشتر ( administration)، موارد منع مصرف دارو (contraindications ) ، موارد احتیاط و علائم و نشانه هایی که باید مرتبا بررسی شوند( precaution ) ، شناسایی عوارض شایع، راههای کاهش آنها ، همچنین شناسایی عوارض خطرناک و اقدام صحیح در برخورد با آنها ( adverse drug reactions )، تداخلات در ۳ سطح تداخل با داروهای دیگر ، غذاها و آزمایشات تشخیص طبی و راهنمایی مناسب هنگام برخورد با موارد مهم، ( drug- drug, Drug food, Drug – lab Interactions ) ، ایمنی مصرف دارو در دوران بارداری و شیردهی ( pregnancy & Lactation )، سازگاری داروهای تزریقی با هم و با محلولهای تزریقی، ( Injectable compatibility ) ، شرایط نگهداری و پایداری داروها، ( storage & stability )، راهنمایی اولیه و بررسی شدت مسمومیت و اقدامات مقتضی ( نظارت در خانه، ارجاع به بیمارستان های غیر تخصصی و یا ارجاع به مراکز تخصصی مسمومان ) است.
موارد شایعی که فقط در تماسهای تخصصی ارائه می شوند.
یونسی با بیان اینکه موارد شایعی که فقط در تماس های تخصصی ارائه می شوند، شامل جایگاه دارو در درمان ( place in therapy )، معرفی گزینه های درمانی ایمن تر و یا روش درمانی بهتر در دوران بارداری و شیردهی ، ( pregnancy & lactation )، در دسترس بودن داروها ( Availability )، موارد مورد تایید مصرف دارو و سایر موارد مصرف ( labeled & Unlabeled use )، خصوصیات فارماکوکینتیکی دارو شامل جذب، توزیع ، متابولیسم و حذف
( pharmacokinetics )، مقایسه اثر بخشی داروها در بیماری های مختلف ( comparative efficacy ) است ، افزود: شناسایی دارو و یا سم از شکل ظاهری و کدهای نوشته شده بر روی آن،( drug & poison dentification )، ارائه دوز سمی، حداکثر دوز قابل تحمل، عوارض سمی، راهکارهای درمانی در موارد مسمومیت، ( poisoning management) و سوالات عمومی و تخصصی دیگر که شامل موارد شایع ذکر شده نمی باشد. را از دیگر موارد شایعی که فقط در تماسهای تخصصی ارائه می شوند. عنوان کرد.