خورنا_علی چاروسائی: “بندرماهشهر در زمان ساسانیان در سال حدود ۲۳۱ میلادی ( حدود ۱۸۰۰ سال پیش) در زمان اردشیر اول بنا نهاده شد که نام اولیه آن ریواردشهر بوده و سپس به ریشهر تبدیل شده است که شهری بزرگ و باستانی بوده است.”[۱]

بندرماهشهر دارای مساحتی بالغ بر ۲۷۱۳ هکتار می‌باشدکه بعد از اهواز وسیع ترین شهر استان خوزستان است و از شمال به اهواز، از غرب به شادگان، آبادان و خرمشهر، از شرق به هندیجان و بهبهان و از جنوب به خلیج فارس ختم می‌شود و یک مرکزیت جغرافیایی در حوزه جنوبی استان خوزستان دارد.

ماهشهر تنها شهر ایران است که دارای خور(شاخه‌هایی از دریا که به خشکی منشعب می‌شود) می باشد که به آن خور موسی گفته می‌شود و از نظر استراتژیک و اقتصادی بسیار مهم است. خور موسی در جنوب ماهشهر قرار دارد و دارای انشعابات زیادی است و یکی از این انشعابات از وسط شهر ماهشهر می‌گذرد.

بندر ماهشهر با احداث راه آهن سراسری و تأسیس و توسعه بندر شاهپور (بندر امام خمینی کنونی) در اوایل حکومت پهلوی ها جان دوباره گرفت. پس از آن، به این بندر برای صدور نفت خام توجه شد و به تدریج با کشیده شدن لوله‌های نفت و با ایجاد مخازن نفت، روبه آبادانی گذاشت.

“با ساخت بندر شاهپور (بندر امام خمینی کنونی) در دوره پهلوی ها، برای اسکان کارکنان و کارگران بندر، تصمیم گرفته شد شهرکی در پانزده کیلومتری شمال بندر ساخته شود. نام این منطقه سربندر شد. در دوران دفاع مقدس، جمعیت سربندر به یکباره افزایش یافت. اکثر افرادی که جنگ زده نامیده می‌شدند به یکباره و بدلیل در امان بودن از حملات رژیم بعثی عراق از شهرهای خرمشهر، آبادان، شادگان و دیگر شهرهای همجوار به سربندر هجوم آوردند و شهرک‌های متعددی مانند شهرک مقداد، دستغیب، و هجرت(شهید صباغان) در آن ساخته شد. این مساله باعث شد تا سربندر بیشتر به صورت یک شهر مستقل در نظر گرفته شود. بیشتر مردم ساکن در سربندر از اهالی الیگودرز، ایلام، شادگان، کرمانشاه، همدان، مناطق بختیاری، آبادان و خرمشهر به این منطقه آمدند.”[۲]

صدور نفت خام از بندر صادراتی ماهشهر در سال ۱۳۲۴ شمسی آغاز شد. بندر ماهشهر به دلیل موقعیت جغرافیایی ممتاز در کنار خورموسی و دسترسی بهتر نفتکش ها به نسبت جزیره خارک، برای حمل و صدور فراورده‌های نفتی پالایشگاه آبادان، انتخاب و به بندری مجهز و امروزی تبدیل گردید. این بندر به عنوان بزرگترین بندر صادراتی خاورمیانه شناخته شد و حدود یک چهارم صادرات کل بنادر کشور از این بندر انجام میگیرد.

در سال ۱۳۷۶ شمسی حجم تخلیه و بارگیری نفتی بندرماهشهر به عددی بالغ بر ۱۴ میلیون تن رسید و توسعه و ترقی بندر، موجب توسعه تسهیلات و تجهیزات شهری و افزایش مهاجرپذیری شهر شد و این تغییرات به تغییر بافت شهر و پیدایش بافت جدید با خانه‌های نوساز برای کارکنان شرکت نفت و پتروشیمی و فعالیتهای وابسته، انجامید.

اهمیت اقتصادی ماهشهر از یک سو به سبب وجود بزرگترین بندر صادراتی خاورمیانه، و از سوی دیگر وجود پالایشگاه گاز طبیعی مایع و همچنین مجتمع های پتروشیمی بندرامام، رازی، فارابی، تندگویان، فجر، امیرکبیر، کارون، مارون، لاله، اروند، رجال، بوعلی، خوزستان و فن آوران میباشد.

شرکت پتروشیمی بندرامام ماهشهر در سال ۱۳۵۲ به صورت مشترک با شرکت ژاپنی مبتسویی شروع به کار کرد که با توسعه آن به بزرگترین پتروشیمی خاورمیانه تبدیل شد که به تنهایی به قطب پتروشیمی کشور تبدیل شد و در حال حاضر در قالب ۶ شرکت که شامل پتروشیمی بندرامام(شرکت مرکزی)، بسپاران، آب نیرو، خوارزمی، فرآورش و کیمیا میشود مشغول به کار است.

با وجود صنایع عظیم بالادستی پتروشیمی در ماهشهر، شرکت های عظیمی جهت استفاده از این قطب صنعتی وارد منطقه شدند و صنایع میان دستی و پایین دستی پتروشیمی را در بخش صنعتی ماهشهر ایجاد کردند و یا در حال ایجاد آن هستند.

از جمله این شرکت ها میتوان به شرکت فارابی، نویدزرشیمی و شیمی بافت اشاره کرد که برخی از آنها در حال توسعه هستند و شرکتهای دیگری نیز درحال سرمایه گذاری در بخش صنایع میان دستی و پایین دستی در ماهشهر هستند.

در کنار این صنایع عظیم، کارگاه های ساخت تجهیزات و تعمیرات صنایع پتروشیمی و همچنین مراکز بسیار پیشرفته آموزش و تحقیقات صنایع پتروشیمی در ماهشهر وجود دارد که با این همه به خودی خود ماهشهر را نه تنها در ایران که در خاورمیانه به قطب صنعت پتروشیمی تبدیل کرده است.

محمود احمدی نژاد، ریاست محترم دولت در اولین سفر استانی به استان خوزستان در سال ۱۳۸۵ و زمانی که در ورزشگاه شهدای ماهشهر در جمع مردم ماهشهر حضور یافت از تبدیل ماهشهر به منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی خبر داد. خبری که ماهشهر را بیش از پیش بر سر زبانها انداخت.

منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ماهشهر به عنوان اولین و تنها منطقه ویژه اقتصادی تخصصی در کشور، “ماهشهر” را به گفته دکتر محمود احمدی نژاد به “نگین صنعت ارزش آفرین پتروشیمی در خاورمیانه” تبدیل کرد.

اما در این میان، برخی مسئولان شهری بندر امام خمینی(ره) سنگ شهرستان شدن بندر امام خمینی را در حالی به سینه میزنند که میخواهند در کنار آن صنایع عظیم پتروشیمی ماهشهر را به انحصار شهر خود در آوردند و اینچنین وانمود میکنند که خواسته نا معقول آنها، خواسته مردم میباشد، اما پر واضح است که شهروندان عزیز بندر امامی خود میدانند که این صنایع از ابتدا متعلق به مردم بومی و زجر کشیده ماهشهر میباشد و شهروندان بندر امام سهم خود را از این صنایع عظیم با اشتغال در آن قبلا دریافت کرده اند که همین موضوع هم مورد انتقاد افراد بومی ماهشهر است، اما مهمان نوازی مردم صبور ماهشهر مانع از اعتراضات علنی آنها شده است و این مهاجرین عزیز را با جان و دل در کنار خود پذیرا بوده اند.

اقدامات نسنجیده برخی مسئولان در بندر امام خمینی(ره)، متاسفانه گاها باعث ایجاد درگیری های لفظی و کدورت میان مردم ماهشهر و بندر امام خمینی شده است که به عنوان مثال، به همین خاطر سازمان منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ماهشهر از ترس ایجاد تنش و درگیری های مجدد نام ماهشهر را از انتهای نام خود برداشته و به سازمان منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی تبدیل  کرده است، این در حالی است که طبق قراری که ریاست محترم دولت با مردم ماهشهر گذاشت، منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی متعلق به ماهشهر است و هیچ عذری برای احقاق این حق مردم ماهشهر پذیرفته نیست.

اما نکته مهمی که باعث و انگیزه نوشتن این مقاله بود، پینشهاد نامگذاری ماهشهر به عنوان پایتخت پتروشیمی کشور است.

همانطور که در بسیاری از شهرهای ایران با داشتن یک صنایع دستی یا یک محصول نه چندان مهم نام خود را پایتخت گذاشته اند، مسئولان ماهشهر هم میتوانند در یک اقدام فرهنگی که میتوان از آن به عنوان بزرگترین اقدام فرهنگی تاریخ معاصر ماهشهر نام برد، ماهشهر را به عنوان پایتخت پتروشیمی کشور نام گذاری کنند.

در حال حاضر یاسوج پایتخت طبیعت ایران، لالجین پایتخت سفال ایران و بلداجی پایتخت گز ایران نام دارد. با این حال، بندرماهشهر، که زمزمه صنایع عظیم پتروشیمی اش گوش جهانیان را به ارتعاش در آورده است و محصولات پتروشیمی اش تمامی کارخانه های صنایع پایین دستی پتروشیمی در جهان را به تصرف خود درآورده است و به تنهایی بیش از ۴۰ درصد محصولات پتروشیمی کشور را تولید میکند، این حق را ندارد که در یک اقدام فرهنگی و سمبولیک به عنوان پایتخت پتروشیمی ایران شناخته شود ؟

مسلما این کوچکترین حق مردم ماهشهر در برابر این همه آلودگی های عظیم پتروشیمی است که طبق برخی آمار ماهشهر را به سومین شهر آلوده ایران تبدیل کرده است.

در کنار این نام گذاری سمبولیک و فرهنگی که میتواند از طریق شوری اسلامی شهر یا نماینده مردم ماهشهر در مجلس شورای اسلامی تصویب شود، آثار مطلوبی در کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت عاید شهر میشود.

به صورت خلاصه و کوتاه اشاره ای به آثار مطلوب این امر فرهنگی بیاندازیم. از جمله آثار کوتاه مدت آن این است که با استفاده مکرر مسئولان از کلمه پایتخت پتروشیمی کشور در کنار نام ماهشهر، در مصاحبه های مطبوعاتی و تلویزیونی و یا در صحن علنی مجلس نام ماهشهر در کشور جا افتاده تر و شناساتر خواهد شد که این خود آثار مطلوب واضحی دارد.

از آثار میان مدت آن جذب گردشگر برای شهر میباشد که به دنبال آن گردش سرمایه در شهر به مرور افزایش میابد و همچنین شهرداری موظف میشود برای توجهات جدیدی که نسبت به شهر شده است، رسیدگی های بیشتری انجام دهد و امکانات گردشگری، توریستی و تجاری بیشتری ایجاد کند که این خود باعث رونق عمرانی شهر خواهد شد.

از آثار بلند مدت آن میتوان به افزیش قدرت سیاسی ماهشهر در کشور اشاره کرد و احتمال آن میرود که یک نماینده جداگانه به بندرماهشهر در مجلس اختصاص یابد و حوزه انتخابیه ماهشهر از امیدیه و هندیجان جدا شود تا نمانیده ماهشهر در مجلس فرصت بیشتری برای رسیدگی به امور شهرستان داشته باشد.

همچنین مسئولان شهر به کمک مدیران صنایع پتروشیمی ماهشهر و کمک گرفتن از دیگر شرکت های صنایع پتروشیمی در کشور میتوانند اولین موزه تخصصی کشور در بخش پتروشیمی را در ماهشهر راه اندازی کنند و به مرور آنرا توسعه دهند.

در پایان و با توجه به برکات و آثار مطلوب بسیار زیاد این نامگذاری انتظار میرود مسئولان شهر و شهرستان این پیشنهاد را جدی بگیرند و از آن به عنوان یک فرصت استفاده های مناسب را عاید شهر و شهروندان عزیز ماهشهری بکنند.

علی چاروسائی- آبانماه ۱۳۹۱

منابع:

[۱] تاریخ ماهشهر- فصل چهارم- اسحاق شکیبا

[۲] دانشنامه آزاد ویکیپیدیا