شوش با استانداردهای ثبت جهانی چه قدر فاصله دارد؟
خورنا: شهرستان شوش در بخش شمالی استان خوزستان در دشتی که در گذشته دشت شوش یا شوشان نامیده می‌شد قرار گرفته است. فاصله آن تا اهواز ۱۱۰ کیلومتر است. شوش، کهن شهر ایران، حدود ۴۲۵۰ سال پیش از میلاد به عنوان کانون مذهبی ساکنان دشت اطراف بنیاد نهاده شد.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) ـ منطقه خوزستان ـ کاوش‌ها و اکتشافات باستان‌شناسی در شوش از سال ۱۸۵۰ میلادی آغاز گردید. گستره تپه‌های باستانی شوش نزدیک به ۴۰۰ هکتار است. این محوطه بین رودهای بزرگ کرخه در غرب و دز در شرق و در کنار رودخانه شاوور واقع شده که به چهار بخش تقسیم‌بندی و نام‌گذاری شده است.
بلندترین قسمت تپه‌ها که در جنوب غربی محوطه قرار گرفته و قلعه بر آن ساخته شده است به نام اکروپل (ارگ)، تپه شمالی آپادانا، تپه‌های سوم که در شرق این دو تپه جای دارد شهر شاهی و همه محوطه سمت شرق و شمال این محوطه گستره شهر پیشه‌وران نامیده میشود.
نخستین نشانه از سکوت بشر در شوش بر اساس یافته‌های باستان‌شناسی به شش هزار سال پیش می‌رسد. تپه‌های باستانی شوش نشان‌دهنده آثار بازمانده از دوره استقراری هستند که عملاً اسکان در آن بدون وقفه از اواخر هزاره پنجم پیش از میلاد تا امروزه در شهر جدید شوش ادامه داشته است.
با این همه امروز شرایطی مهیا شده است تا این محوطه تاریخی به ثبت جهانی برسد اما ثبت شدن یک اثر تاریخی نیازمند یک سری استاندارسازی‌هایی است که باید مورد تأیید کارشناسان بین‌المللی قرار گیرد. لذا محوطه شوش باید در این مدت زمان اندکی که تا آمدن کارشناسان یونسکو باقی مانده است آماده و ساماندهی شود و همه دستگاه‌ها اجرایی سعی کنند به فراخور وظیفه‌ای که دارند اقدامات لازم را در این زمینه انجام دهند و بستر را برای این امر مهم مهیا سازند.
محمدحسن ارسطوزاده، مدیر پروژه ثبت جهانی شوش، در این باره گفت: هر گاه صحبت از تاریخ و تمدن ایران میشود نام شوش به میان می‌آید و قسمت قابل توجهی را به خودش اختصاص می‌دهد چراکه شوش سند تاریخی بسیاری از روابط متمدانه ایران با دیگر نقاط دنیا است.
وی ادامه داد: اگر محوطه شوش ثبت شود ثبت آن در واقع فتح بابی است برای این که بتوان هدفمندتر مطالعات تاریخی مربوط به منطقه را ادامه دهیم و زمینه‌ای خواهد بود برای این که بشود با امکانات بهتر در بستری مناسب این مطالعات انجام شود.
او بیان کرد: هدف ما فقط آماده‌سازی محوطه شوش برای ثبت جهانی نیست بلکه ما یک آسیب‌شناسی انجام داده‌ایم که مشخص شد باید در سه سطح کار کنیم.
ارسطوزاده توضیح داد: سطح اول کارهایی است که به صورت ذاتی وظیفه میراث فرهنگی است. یعنی آماده‌سازی محوطه از نظر حفاظت و مرمت آثار، آماده‌سازی محوطه برای حضور گردشگر، مسیرهای دسترسی، امکانات و خدمات گردشگری، آماده‌سازی فضاهای موزه‌ای و نمایشگاهی که این کارها طبق برنامه‌های زمان‌بندی شده در حال جلو رفتن است و طی بازدید دکتر طالبیان معاون میراث فرهنگی کشور نسبت به آن ابراز رضایت کرد.
مدیر پروژه ثبت جهانی شوش، با اشاره به این که سطح دوم مدیریت فرابخشی سازمان میراث فرهنگی است، تصریح کرد: بیشتر به دنبال حریم آثار تاریخی هستیم. یعنی آماده‌سازی حریم بر اساس ضوابطی که برای محوطه تاریخی شوش تعیین شده که نیازمند هماهنگی بین دستگاه‌های اجرایی دیگری نیز هست و همه آن از دست میراث ساخته نیست. برای همین هم در استان و هم در شهرستان دو کارگروه تشکیل شد که در این بخش دستگاه‌هایی مختلف نیز همکاری داشتند و به عنوان مثال تاکنون شهرداری نخاله‌های محوطه را جمع‌آوری کرده است.
او ادامه داد: در بخش سوم که دستاورد مهم این چند وقت اخیر پایگاه شوش بوده برقراری ارتباط صحیح و هدفمند با انجمنهای دوستدار میراث فرهنگی در شوش است. ما معتقدیم که اگر شوش را به عنوان یک خانه در نظر بگیریم محوطه‌های تاریخی موجود در شوش حیاط این خانه است و این حیاط متعلق به مردمی است که در شوش زندگی می‌کنند. اگر این طرز فکر جا بیفتد و مردم بتوانند در حیاط خانه خودشان به عنوان محلی برای تنفس و بخشی از زندگی‌شان است نگاه کنند آن وقت ما توانسته‌ایم در حفاظت از آثار تاریخی موفق بوده باشیم. البته خوشبختانه این دیدگاه به وجود آمده است و امروزه ما شاهد این هستیم که انجمنهای دوستدار میراث فرهنگی به صورت هدفمند برنامه‌ریزی‌هایی کرده‌اند که در نتیجه این اقدامات عملی آنها معرفی و حفاظت آثار تاریخی است.
ارسطوزاده بیان کرد: فعالیت انجمن‌ها بسیار هدفمندتر شده و مشخص شده که به دنبال چه دستاوردی هستند. مثلاً با همت انجمن‌ها ۱۵ خرداد روز درختکاری در حریم تاریخی شهر شوش بود و الان نهال کاری در شهر شوش نهادینه شده و مردم خودشان اقدام به این کار می‌کنند و این کاری عام‌المنفع است اگرچه از سوی دیگر در جهت اهداف مدیریت شهری و میراث فرهنگی است.
او ادامه داد: یکی از مزایای بسیار مهم ثبت جهانی شوش رونق گرفتن زندگی و اقتصاد این شهر است. هرچند که مردم شوش به خاطر وجود این محوط تاریخی یک سری مشکلات هم دارند که رفع آن نیازمند بودجه ملی می‌باشد اما با ثبت آن توجه به شوش از سطح منطقه و استان فراتر می‌رود.
مدیر پروژه ثبت جهانی شوش بیان کرد: چیزی که برای ما خیلی اهمیت دارد این است که که یک پژوهشگاه بین‌المللی در شوش ایجاد شود چراکه این پژوهشگاه نقشی کلیدی در کنکاش تاریخ تمدن ایران به صورت عملی دارد و این پایگاه پژوهشی مرجعی میشود برای پژوهشگرانی که بخواهند در این زمینه فعالیت کنند.
وی خاطرنشان کرد: محوطه شوش تقریباً همه شاخص‌های لازم برای ثبت جهانی را دارد. شوش نمونه بارزی از تمدن بشری و مجموعه شاخصی از معماری و شهرسازی بشر است. شوش محل وقوع بسیاری از رخدادهای تاریخی است که در تمدن بین‌النهرین شکل گرفته و این شهر نشانه‌ای از نبوغ بشر در ایجاد فضای سکونتگاهی، آیینی و مدنیت است.
او اظهار کرد: ثبت جهانی این محوطه علاوه بر رونق اقتصادی که برای ساکنان منطقه شوش دارد برای گسترش صنعت گردشگری خوزستان نیز بسیار تأثیرگذار خواهد بود.
همچنین علی بویری منجی، باستانشناس و عضو بنیاد شوش‌شناسی، نیز اظهار کرد: در چند ماه اخیر کارهای بسیاری در زمینه مرمت و آماده‌سازی محوطه تاریخی برای کارشناسان یونسکو انجام شده و در حال حاضر نزدیک به ۱۰۰کارگر، مرمت‌گر و باستانشناس در حال کار کردن در این محوطه هستند و پیشرفت زیادی داشته است.
درخور ذکر است هرچند کار در محوطه باستانی شوش دیر آغاز شد اما در همین وقت اندک اگر همه نهادهای مسؤول با یکدیگر همکاری داشته باشند می‌توانیم شاهد ثبت این اثر گران‌بها باشم.
از سوِی دیگر، کارشناسان سازمان یونسکو برای نظارت بر روند ثبت جهانی محوطهباستانی شوش در نیمه نخست امسال به شوش می‌آیند و اگر در این مدت محوطه تاریخی شوش با استانداردهای کارشناسان یونسکو مطابقت نداشته باشد باید در لیست ۴۸ اثر جهانی منتظر بماند.
ثبت جهانی شوش علاوه بر این که به معرفی فرهنگ ما در دنیا کمک می‌کند باعث اشتغال‌زایی و رونق منطقه نیز میشود چراکه آثار تاریخی جزو منابع تمام نشدنی محسوب می‌شوند و نه تنها نسل حاضر بلکه نسل‌های آینده می‌توانند از مزایای این آثار استفاده کنند به شرط این که ما بتوانیم از آنها به خوبی حفاظت کنیم.