چالش های ثبت جهانی شوش
به قلم : میلاد گل داری ، روزنامه نگار
روزنامه همشهری ۱۶ تیر ماه ۱۳۹۴
خبرهای ۲ روز گذشته در حوزه میراث فرهنگی برای خوزستانی‌ها خوشحال کننده بود.با ثبت محوطه تاریخی و باستانی «شوش» در سی و نهمین اجلاس سالانه کمیته میراث جهانی سازمان یونسکو در شهر بن آلمان، هجدهمین اثر ایرانی به ثبت جهانی رسید تا استان خوزستان پس از زیگورات چغازنبیل و سازه‌های آبی شوشتر در رده استان هایی قرار گیرد که ۳ اثر ثبت جهانی دارد.
این موضوع در ابتدا چالشی مهم را برای خوزستان و به ویژه اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری این استان ایجاد می‌کند تا با توجه به قدمت و موقعیت تاریخی خوزستان، توجهی بسیار ویژهتر، کارشناسی‌تر و دلسوزانه‌تر به حوزه میراث فرهنگی در خوزستان داشته باشند. به عبارت دیگر ثبت جهانی شدن سومین اثر خوزستانی آوردگاه جدید و آزمایش و امتحانی بزرگ برای متولیان امر میراث فرهنگی ملموس در استان شمرده میشود.
وضعیت نه چندان مطلوب و بعضا بد بسیاری از محوطه‌های باستانی و تاریخی ثبت ملی شده و یا نشده و حفاری و تخریب‌های غیر مجاز در آن‌ها، همیشه مهمترین دغدغه و نگرانی دوستداران و فعالان میراث فرهنگی خوزستان بوده است. از نمونه‌های بارز بی‌توجهی، نگهداری نکردن و حفاظت غیراصولی از آثار ارزشمند استان می‌توان به شخم و زراعت در محوطه عسکر مکرم، تعرض به قصر تاریخی حمیدیه و حوادث مربوط به تپه چغامیش اشاره کرد؛ چندی پیش حوادث مربوط به تپه تاریخی و با اصالت در منطقه چغامیش دزفول منجر به وجود آمدن حواشی متعدد و در نهایت عزل رئیس اداره میراث این شهرستان و محکوم شدن دو تَن از کارمندان آن شد.
بدین ترتیب سازمان میراث فرهنگی خوزستان باید بسیار بیشتر و جدی‌تر از گذشته به این حوزه مهم توجه کند . اکنون که این استان سومین اثر ثبت جهانی خود را هم رسما به همگان در دنیا معرفی کرده، خود تلنگر و آغازی است بر معرفی، کاوش و بهبود وضعیت سایر آثار استان. همچنین باید این مسئله برای تمامی مدیران مرتبط با این حوزه کاملا تبیین و شفاف شود که میراث فرهنگی بخشی از هویت تک تک شهرهای خوزستان است.
اما، ثبت جهانی شوش چه نفعی برای این شهرستان دارد؟ موضوعی که از اوایل طرح مسئله ثبت جهانی شوش در بین مردم و فعالان این شهر مطرح می‌شد؛ در گام اول این طرح در صورت فراهم کردن شرایط داخل استان موجب جذب گردشگر خارجی میشود. در گام دوم در حوزه مرتبط فرصت شغلی جدید ایجاد می‌کند.در گام سوم نگاه ها به شهرستان ملی و کشوری میشود و در گام چهارم زیرساخت‌های آن تقویت می‌شوند.
شوش از جمله محوطه‌های نادر و منحصر به فرد باستانی است که مطالعات و کاوش‌های آن از اواخر قرن نوزدهم میلادی آغاز شده و تا عصر حاضر کم و بیش ادامه داشته است . اگر فرآیند ثبت آن به درستی طی می‌شد، با توجه به پیشینه بلند و تأثیرگذار شوش و آثار ارزشمند به جای مانده در این شهر شاید سال‌ها قبل می‌بایست این محوطه به ثبت جهانی می‌رسید.
باری با ثبت این شهر باستانی در سایت جهانی دریچه‌ای برای بررسی و بحث آثار مضطرب و بحرانی و عوامل تهدیدکننده و خطرساز برای آثار همه شهرستان‌های استان گشوده شده است. بنابراین نگهداری اصولی آثار موجود، مرمت آثار در حال تخریب، ثبت آثار رهاشده، کاوش آثار زیرزمینی و همچنین حذف برخوردهای سلیقه‌ای و قومی در تعامل با آثار، خواسته‌ای متناسب با ظرفیت استانی است که ۳ اثر جهانی ثبت شده دارد.