خورنا کنفرانس علمی بررسی چالش های زیست محیطی رودخانه کارون به عنوان پیش نشست علمی کنفرانس ملی رودخانه کارون شامگاه پنج شنبه در دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اهواز با حضور مدیر کل محیط زیست خوزستان و اساتید دانشگاه و پژوهشگران متخصص در حوزه آب برگزار شد.

مرور حیات رودخانه کارون در ۶۰ سال

در ابتدای این سمینار عکسی از رودخانه کارون متعلق به سال ۱۹۵۲ که کشتی ها در آن در حال تردد بودند و عکسی مربوط به ۶۰ سال پس از آن که به جای کشتی ها، سریز شدن فاضلاب ها را نشان می داد به نمایش گذاشته شد.

علی حسن جلیلیان، عضو کمیته علمی کنفرانس در رابطه با این عکس ها اظهار کرد: این عکس ها داستان رودخانه ای است که بخش کوتاهی از زندگی آن را مرور کردیم و امیدوارم سخنانی که در این سمینار رد و بدل می شود در تصمیم گیری برای رودخانه کارون در سطح ملی و استانی موثر واقع شود.

ورود ازت و فسفر به رودخانه کارون از طریق پساب ها

سپس افشین تک دستان، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اهواز به بیان مطالبی در رابطه با بررسی منابع ورود مواد مغذی به رودخانه کارون و راههای کاهش و حذف آن پرداخت و اظهار کرد: مهمترین آلاینده ای که از پساب ها وارد این مجتمع بزرگ آبی می شود، مواد مغذی تحت عنوان ازت و فسفر است که می تواند مشکلات زیست محیطی بسیاری به وجود آورد.

وی ادامه داد: فاضلاب های شهری، مسکونی، تجاری، موسسات، صنعتی، کشاورزی و سیلاب ها از مهمترین موارد آلودگی رودخانه کارون هستند و با توجه به مصرف سرانه آب، حداقل سرانه تولید پساب ۲۰۰ لیتر برای هر نفر است.

تک دستان بیان کرد: اگر جمعیت حاشیه کارون را یک هزار نفر در نظر بگیریم و به ازای هر نفر ۲۰۰ لیتر پساب وارد رودخانه شود، کل ازت ورودی رودخانه کارون برابر یک هزار و ۵۰۰  کیلوگرم و فسفر برابر ۴۰۰ کیلوگرم در روز است. حال تصور کنید که همین مقدار را برای بیش از یک میلیون جمعیت اهواز در نظر بگیریم چه اتفاقی خواهد افتاد؟

وی با بیان اینکه یک کیلوگرم فسفر ۱۰۰ کیلو جلبک تولید می کند، عنوان کرد: وجود جلبک باعث گندیده شدن رودخانه می شود و در نهایت مرگ ماهی ها و آبزی ها را به دنبال دارد. بنابراین چاره ای نیست که فاضلاب ها شهری و صنعتی پس از تصفیه وارد رودخانه شود تا چنین معضلی برای شاهرگ حیاتی استان به وجود نیاید.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اهواز پساب های ناشی از شیلات را یکی دیگر از معضلات برای رودخانه کارون بیان کرد و گفت: ورود پساب های شیلات و پرورش ماهی منبع عظیمی از فسفر و ازت را وارد رودخانه کارون می کند البته آلودگی پساب های کشتارگاه ها را نیز نباید نادیده بگیریم.

شرکت توسعه نیشکر  تصفیه فاضلاب های بهداشتی را ندارد

سپس بهنام کرمی، فعال محیط زیست و عضو کمیته علمی کنفرانس کارون، به بیان مسائل و مشکلاتی که شرکت توسعه نیشکر برای رودخانه کارون ایجاد کرده است پرداخت و اظهار کرد: صنعت نیشکر از طریق زه آب های بخش کشاورزی، فاضلاب های بخش صنعت (شکر، الکل سازی، خوراک دام و کاغذ سازی)، مصرف نهاده های کشاورزی (کودهای شیمیایی، سموم دفع آفات) و فاضلاب های بهداشتی باعث ایجاد آلودگی هایی برای آب می شود.

وی با بیان اینکه شرکت توسعه نیشکر  تصفیه فاضلاب های بهداشتی را ندارد، تصریح کرد: فعالیت های کشاورزی و فاضلاب های صنعتی و شهری از مهمترین عوامل آلودگی آب هستند.

کرمی، سپس به ارائه آمار و ارقامی در رابطه با تاثیر صنعت نیشکر و شرکت توسعه نیشکر خوزستان در آلودگی آب و هوا پرداخت که حسین آمیلی، معاون بهره برداری شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی بخشی از این ارقام را اشتباه و مغرضانه و بخشی را مربوط به گذشته دانست.

سپس آمیلی به بیان فعالیت های زیست محیطی شرکت توسعه نیشکر پرداخت و اظهار کرد: شرکت توسعه نیشکر با تولید هفت میلیون تن نیشکر، ۷۰۰ هزار تن شکر، ۳۰۰ هزار تن کاغذ، ۱۰۰ هزار تن خوراک دام، ۱۰۰ هزار تن تخته فیبر و ۱۰ هزار تن خمیرمایه مشغول فعالیت است.

وی ادامه داد: تصفیه خانه فاضلاب بهداشتی با توانایی تصفیه ۲۸۴ مترمکعب فاضلاب شروع به کار کرده است و همچنین زه آب های ناشی از آبیاری نیشکر مدیریت می شود.

افزایش تعداد جزایر در رودخانه کارون نتیجه سدسازی است

جعفر مرشدی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی اهواز به تاثیر سدها در کاهش میزان دبی رودخانه کارون و افزایش جزایر در رودخانه اشاره کرد و گفت: رودخانه کارون عامل تمرکز در محدوده جنوب غرب کشور است و وجود تغییرات بسیار زیاد این رودخانه در مسیر خود از لحاظ هیدرولوژی و رسوب شناسی سبب شده این محیط در دوره های گذشته به صورت محدوده ای ناپایدار در فضای جغرافیایی کشور مطرح شود.

وی ادامه داد: احداث سدها بر روی رودخانه کارون باعث شده است که دبی و رسوب ها در سطح این رودخانه کنترل شده باشد، کاهش دبی رودخانه اولین تاثیر سدها در رودخانه کارون با توجه به خشکسالی های اخیر است.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی اهواز افزود: همچنین رسوب گذاری و کاهش دبی رودخانه شرایط را برای ایجاد جزایر رسوبی فراهم می کند و در نتیجه گیاهان پیشرو نیز در ردخانه رشد خواهند کرد و بعد از چند سال مانند جنگل ظهور می یابند.

وی با بیان اینکه افزایش تعداد جزایر در رودخانه کارون به صورت پیشرونده در حال افزایش است، عنوان کرد: تعداد جزایر در کانال رودخانه کارون در فاصله سالهای ۱۹۷۳ تا ۲۰۱۳ از ۱۰ جزیره به ۳۷ جزیره افزایش یافته است و این افزایش تعداد جزایر به معنای تغییرات اکوسیستمی است و همچنین امکان از بین بردن این جزایر وجود ندارد.

وجود نیترات در رودخانه کارون باعث کاهش کیفیت آب می شود

هادی معاضد عضو هیئت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز نیز در این نشست اظهار کرد: نیتروژن عنصر پیچیده ای است که به شکل های آلی و معدنی در آب های طبیعی وجود دارد که برای کشاورزی یونی مفید اما برای انسان مضر است.

وی با بیان اینکه نیترات از طریق انواع زهاب ها وارد آب می شود، عنوان کرد: نیترات جز استانداردهای اولیه آب است که مقدار استاندارد آن در آب آشامیدنی ۵۰ میلی گرم در لیتر است و نیترات در دستگاه انسان به وسیله باکتری ها به نیتریت تبدیل می شود که کار گلبول های زنده را  مختل می کند.

معاضد با بیان اینکه نیترات موجب تغییر در طعم و مزه آب می شود، تصریح کرد: منابع آلاینده آب رودخانه ها به نیترات عبارت از فاضلاب های شهری، صنعتی، زه آب های نیشکر، زباله دان های سنتی، دامپروری و سیلاب های شهری هستند و وجود نیترات می تواند موجب رشد بی رویه گیاهان آبزی مانند جلبک ها در رودخانه و کاهش کیفیت آب می شود.

خطر انقراض ماهیان بومی رودخانه کارون

سپس جاسم غفله مرمضی، رئیس پژوهشکده آبزی پروری جنوب کشور، تاثیر تغییرات آب کارون بر ذخایر آبزیان در رودخانه، صیدگاه های ناحیه مصبی و تالاب شادگان با تاکید بر ماهیان مهاجر رودخانه ای پرداخت و اظهار کرد: در خوزستان اتفاقاتی داشتیم که ابعاد آن برای مردم روشن نشده است و در حوزه محیط زیست زیر ساخت های زیست محیطی استان از بین رفته است.

وی ادامه داد: کاهش دبی رودخانه کارون باعث کاهش تولید آبزیان و بروز تلفات به دلیل افزایش غلظت آلودگی و محدودیت در توسعه آبزی پروری شده است.

مرمضی با بیان اینکه خوزستان به عنوان قطب آبزی پروری کشور محسوب می شود، عنوان کرد: عدم ورود آب کارون از نواحی بحره، سلمانه و مارد به دلیل سد سازی و هدایت از سرشاخه ها، ورود پساب های نیشکر و تبعات آن باعث کاهش گونه های ماهی شده است.

وی با بیان اینکه تالاب شادگان از نظر بین المللی دارای اهمیت است، تصریح کرد: ذخیره ماهیان در تالاب شادگان کم شده است و اگر پساب نیشکر نبود تالاب خشک می شد.

وی به خطر انقراض ماهیان بومی در رودخانه کارون و تاثیر منفی کاهش آب بر آبزی پروری استان داشته است اشاره و بیان کرد: در سال ۱۳۷۵ حدود ۱۵ هزار تن صید داشتیم که در سال ۸۶ به چهار هزار تن رسیده است و این امر کاهش صیادان و به خطر افتادن زندگی آنها از نظر اقتصادی را به دنبال دارد.

رئیس پژوهشکده آبزی پروری جنوب کشور با طرح این سئوال که چرا ارومیه در صدر اولویت های دولت قرار دارد در حالی که اهمیت آن به اندازه یکی از تالاب های ما نیست؟ عنوان کرد: آنها همصدا شدند و نتیجه گرفتند ما نیز باید یک جمع بندی از این سمینار داشته باشیم و از طریق رسانه ها به گوش مسئولان برسانیم./ مهر