به گزارش خبرنگار مهر از اهواز، «ارتباط بین آلودگی هوا و انواع بیماری ها از جمله سرطان تقریبا قطعی است». این را ابتکار رئیس سازمان حفاظت محیط زیست چند روز پیش باز هم در یک برنامه تلویزیونی اعلام کرد. همان موضوعی که موسسه بین المللی تحقیقات سرطان (IARC) چند ماه پیش در گزارش جدید خود بر آن تاکید کرده بود. در آن زمان سازمان بهداشت جهانی (WHO) نیز برای دومین بار اهواز، مرکز تولید نفت ایران، را به عنوان آلوده ترین شهر جهان معرفی کرد.

در «آلوده ترین شهر جهان» اما هنوز نسبت به این نتایج قطعی تردیدهایی وجود دارد. مسئولان و محققان خوزستانی هنوز هم هراس دارند که قاطعانه بگویند «آلودگی بیش از حد هوا و محیط بالاخره خود را نشان داده است». آنها بهانه می آورند که نباید مردم را از چیزی که هنوز قطعی نشده بترسانیم.

رئیس مرکز تحقیقات سرطان و آلاینده های محیطی و نفتی در دانشگاه علوم پزشکی اهواز یکی از محققانی است که اگر چه معتقد به ارتباط میان آلودگی هوا و انواع سرطان است اما از اظهار نظر قطعی در زمینه افزایش شیوع سرطان در خوزستان به دلیل نبود مطالعات علمی دقیق خودداری می کند. او هنوز هم به آمارهای گذشته استناد می کند.

عبدالحسین طلایی زاده رئیس مرکز تحقیقات سرطان و آلاینده های محیطی و نفتی در گفتگو با خبرنگار مهر اگر چه سرطان را سومین عامل مرگ و میر در دنیا بعد از بیماری های قلبی- عروقی و تصادفات رانندگی می داند اما می گوید: در سال های اخیر میزان افزایش آمار ابتلا به سرطان در دنیا بسیار کم و فقط ۰.۳ درصد (سه دهم درصد) بوده است.

وی درباره اینکه چرا نمود این بیماری بیشتر شده است، اظهار می کند: علل متفاوتی ذکر شده است. مهمترین علت این است که این بیماران اکنون بیشتر کشف می شوند. امکانات بیشتری که برای درمان فراهم شده و زمان طولانی برای درمان نیز باعث می شود این بیماران بیشتر به چشم بیاید. در حالی که در گذشته بیماری کشف نمی شد یا بیمار در مراحل اولیه فوت می کرد.

طلایی زاده با اشاره به اینکه توزیع فراوانی سرطان در کشورهای مختلف و علل ایجاد سرطان ها متفاوت است، می افزاید: به طور مثال اولین عامل مرگ و میر سرطان در کشور و در استان سرطان معده است در حالی که در دنیا اینگونه نیست. سرطان معده در اردبیل، مری در گنبد و سینه در اصفهان کمی بیشتر شیوع دارند. در استان هم آمارها تقریبا شبیه کشور است. شایع ترین سرطان ها در خوزستان معده و روده هستند. در بین خانم ها سرطان سینه و در بین آقایان نیز مثانه و پروستات نسبت به سایر سرطان ها از شیوع بیشتری برخوردار است.

وی رژیم غذایی، استفاده از غذاهای مانده و فاسد شده، استعمال دخانیات (که در سرطان مثانه بسیار تاثیر گذار است) و استفاده بی رویه از سموم و کودهای شیمیایی به ویژه در سبزیجات را از عوامل بروز این بیماری می داند.

صدر نشین سرطان زاها

موسسه بین المللی تحقیقات سرطان (IARC) در آخرین گزارش خود رسما آلودگی هوا و ذرات معلق در آن را در گروه  نخست مواد سرطان زا قرار داده است. بر اساس این گزارش با وجود اینکه خطر ابتلا به سرطان ریه در اثر آلودگی هوا به تنهایی پایین است ‌اما وفور عوامل آلوده کننده هوا و دشواری اجتناب از این منابع از قبیل سیستم های حمل و نقل عمومی، نیروگاه ها، آلودگی های صنعتی و کشاورزی منجر به افزایش درصد ابتلا به سرطان می شوند.

با این حال طلایی زاده درباره تاثیر آلودگی هوا و به ویژه ریزگردها و آلودگی های نفتی در ابتلا به سرطان معتقد است: اظهار نظر راجع به این مساله نیاز به تحقیقات و مطالعات بیشتر دارد. کار در زمینه آلایندگی های محیطی بسیار دشوار است و وسایل موردنیاز برای تحقیق گران هستند. پیشنهاد انجام مطالعات را به اداره کل محیط زیست استان و شرکت نفت داده ایم اما هنوز پاسخی دریافت نکرده ایم.

وی اظهار می کند: خوزستان نفتخیز و صنعتی است به همین خاطر علاوه بر آلودگی های ناشی از خودرو و سوخت که در همه جای کشور وجود دارد، به دلیل وجود کارخانه ها و صنایع نفتی و پتروشیمی این عوامل هم تاثیرگذار است. البته ارتباط سنجی با توجه به تنوع سرطان ها و تنوع آلاینده ها بسیار مشکل است و باید بر اساس تحقیقات علمی باشد. ارتباط آلودگی هوا و سرطان را رد نمی کنیم اما در حال حاضر نمی توانیم هم بگوئیم چه ارتباطی دارند.

باز هم رد پای نفت

رئیس مرکز تحقیقات سرطان و آلاینده های محیطی و نفتی البته بر انجام مطالعات همه جانبه در این زمینه تاکید دارد وی می گوید: این مطالعات خیلی ضروری و جزو اولویت های اول استان است. یکی از دلایلی که پسوند این مرکز را «آلاینده های محیطی و نفتی» گذاشتیم، همین احساس ضرورت است. به این دلیل که آلایندگی های محیطی در سال های اخیر در استان زیاد شده است. من هم اعتقاد دارم این آلاینده ها موثر هستند و در جایی اثرشان را نشان می دهند. باید همت به خرج داده شود و بایستی سعی کنیم این آلاینده ها را در محیط کاهش دهیم.

بی میلی محققان

وی با اشاره به انجام ۳۲ طرح تحقیقاتی در این مرکز می افزاید: تاکنون کمبود مالی نداشتیم هر چند که برای این مرکز بودجه اختصاصی نداشته ایم. اعتبارات بر اساس طرح های مصوب تحقیقاتی اختصاص می یابد و تا الان هر طرحی که تایید شده بودجه گرفته است. تقریبا نیمی از طرح ها مربوط به سال ۹۱ و نیمی مربوط به سال ۹۲ است که مجموعا حدود ۱۱۰ میلیون تومان اعتبار گرفتیم.

طلایی زاده مشکل کنونی را عدم تمایل محققان برای تحقیقات عنوان می کند و می گوید: مشکل ما در حال حاضر بودجه نیست بلکه محقق است. من ورود محققان را ضروری تر می بینم. زیرا کار تحقیقاتی سخت است و در رشته های مختلف وقت و انرژی زیادی لازم است، به همین دلیل محققان وارد گود نمی شوند. در حال حاضر تحقیق یک کار جنبی محسوب می شود. محققان در واقع پزشک یا استاد دانشگاه هستند که بیشتر وقت خود را در دانشگاه یا مراکز درمانی می گذرانند. بنابراین کمبود وقت دارند و نمی توانند یا رغبت نمی کنند کار تحقیقاتی انجام دهند.

وی ادامه می دهد: به همین دلیل پیشنهاد داده ایم که مراکز تحقیقاتی مانند این مرکز اعضای هیات علمی اختصاصی را دعوت به همکاری کنند تا فقط تحقیق و پژوهش کنند و فرصت کافی برای این کار داشته باشند. از اعضای هیات علمی بالینی و پایه هم برای کمک می توان استفاده کرد.

طلایی زاده اظهار می کند: هم اکنون غربالگری و بیماریابی به عنوان روش های پیشگیری از بیماری در دستور کار قرار گرفته که عبارت است از تشخیص زودرس بیماری. با تشخیص زودهنگام سرطان امکان درمان و بهبود این بیماری افزایش و هزینه درمان بسیار کاهش می یابد.

به گفته وی، اکنون برای سرطان های معده، سینه و پروستات کارگروه هایی تشکیل شده تا راهکاری برای نحوه بیماریابی بیابند. از جمله اینکه گروه های پرخطر شناسایی شوند، از چه سنی باید مراجعه کنند و چه و آزمایشاتی باید انجام دهند و…. به بیان دیگر تلاش شده که تحقیقات بر تشخیص های زودرس متمرکز شود.

سند علمی می خواهیم

اخیرا کاوه جاسب رئیس سابق بیمارستان شفا (تنها مرکز درمان تخصصی سرطان در اهواز) نسبت به افزایش چشمگیر آمار مراجعان جدید سرطان به این بیمارستان هشدار داده است. او گفته است: آمارها نشان می دهد که مراجعات جدید بیماران سرطانی بیمارستان شفا در سال های ۷۵ تا ۹۱ حدود ۵۰۰ درصد افزایش داشته است. این در حالیست که جمعیت خوزستان در این مدت حداکثر ۲۵ درصد رشد دارد. بنابراین در صورتی که آلودگی هوا به عنوان یک شاخص آلودگی محیط زیست (آب، هوا، غذا و…) در نظر گرفته شود، میان افزایش تعداد بیماران سرطانی و تعداد روزهای وقوع پدیده گرد و غبار می توان به یک ارتباط منطقی و مستقیم رسید.

بر خلاف رئیس مرکز تحقیقات سرطان، دکتر جاسب آمار مبتلایان جدید سرطان در خوزستان را آنقدر بزرگ و خطرناک می داند که حتی اگر تمام مطالب ذکر شده در حد فرضیه باقی بماند باید بسیار جدی تر به آن توجه شود. زیرا با این ارقام می توان وقوع «سونامی سرطان» را در سال های آینده در خوزستان پیش بینی کرد.

طلائی زاده اما این اظهارات را نمی پذیرد و می گوید: مراجعه جدید بیمارستانی نمی تواند پایه علمی قرار گیرد. زیرا امکاناتی که در این سال ها در اختیار این بیمارستان قرار گرفته منجر به بیماریابی موثر شده است. از سوی دیگر از بیماران سال های گذشته آمارهای دقیقی در دست نیست و ثبت و ضبط آنها کارشناسی نبوده است.

وی البته تاثیر آلودگی هوا را بر افزایش سرطان را تایید می کند و می افزاید: ما هم اعتقاد داریم بین این دو ارتباط وجود دارد اما هنوز ارتباط قطعی و علمی به دست نیاوردیم و باز هم می گویم که انتخاب پسوند این مرکز نیز به دلیل این پیش فرض ماست که وقتی آلودگی های هوا به خصوص در خوزستان بیشتر از جاهای دیگر است بنابراین میان آلودگی هوا و سرطان ارتباط وجود دارد؛ اما اینکه بگوئیم چه ارتباطی و چه نوع ارتباطی میان این دو هست هنوز خیلی زود است و نیاز به مستندات علمی دارد.

این طور که به نظر می رسد شهروندان باید ماه ها و شاید سال ها منتظر بمانند تا مراکز تحقیقاتی دست به کار شوند و اسناد علمی را کامل کنند. آیا بدون اسناد و مطالعات علمی می توان حق خوزستانی ها را از آلوده کنندگان هوا و محیط زیست ستاند؟

——————————-

گزارش» نادره وائلی زاده