گزارشی از حلقه مفقوده در فرهنگسازی اهدای عضو
خورنا: با اینکه این روزها واژه «مرگ مغزی» بسیار به گوش می‌رسد اما همچنان بدون توجه از کنار آن می‌گذریم بدون آنکه در ایستگاه تامل، کمی توقف کنیم و آن را بیشتر بشناسیم.
وقتی به او گفتند دیگر امیدی نیست گویی روح از بدنش جدا شد. بغضش را قورت داد و پاهای سستش او را رها کردند تا زودتر بر زمین خوردن خود را ببیند. سرش را پائین انداخت و فقط لرزیدن شانه‌هایش بود که همه را متوجه خود ساخت؛ شانه‌هایی که تا چند لحظه پیش چون کوهی استوار و امیدوار در انتظار چشم باز کردن بیمارش بودند، همین چند دقیقه پیش… اما اکنون فاطمه دیگر نه می‌بیند و نه می‌شنود و نه صدایی برای «مامان» گفتن دارد…
با اینکه این روزها واژه «مرگ مغزی» بسیار به گوش می‌رسد اما همچنان بدون توجه از کنار آن می‌گذریم بدون آنکه در ایستگاه تامل، کمی توقف کنیم و آن را بهتر و بیشتر مورد بازبینی قرار دهیم.
در این زمینه آن چنانکه باید و شاید نتوانسته‌ایم به آن بپردازیم و مردم برای حرکت به سوی این عمل خیر و جاودانه متقاعد کنیم تا جایی که بسیاری تفاوت مرگ مغزی و کما را نیز هنوز نمی‌دانند و پس از اینکه بیمارشان مرگ مغزی شد حتی تا سال‌های سال امید به بازگشت وی به زندگی دارند.
در این میان اما، عدم آگاهی مردم از وصیت برای اهدای عضو و تفکراتی سنتی را از عمده‌ترین دلایل کمی پیوند عضو می‌توان برشمرد. آمارهایی مشهود است که در کشور بیشترین مرگ مغزی و کمترین پیوندهای عضو صورت می‌گیرد و این است داستان بیماران مرگ مغزی که به دلایلی چون عدم رضایت خانواده‌هایشان، اعضایشان در زیر خاک مدفون میشود و با این اقدام شانس زندگی مجدد را از بسیاری بیماران دیگر می‌گیرد.
در این زمینه می‌خواهیم وضعیت پیوند عضو در استان خوزستان را رصد کنیم و در این زمینه گپ و گفتی با مسئولان داشته باشیم. از شهرهای جنوبی گرفته تا شمالی توضیحاتی در این خصوص ارائه شده است که به طور مفصل به آن خواهیم پرداخت.
*هندیجان هیچ امکاناتی برای پیوند اعضا ندارد
مدیر شبکه بهداشت و درمان هندیجان در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در این شهرستان اظهار کرد: این شهرستان تنها به یک بیمارستان مجهز بوده که آن نیز تازه تاسیس است و نیاز به تجهیزات تکمیلی دارد.
احمد حسینی اصل اضافه کرد: در راستای اهدای عضو و فرهنگ سازی در این خصوص توسط شبکه بهداشت و درمان شهرستان تبلیغات صورت گرفته است و در حال انجام بوده اما آنچه که بیش از پیش باید به آن توجه شود تبلیغاتی در سطح وسیع‌تر و گسترده‌تر با اختصاص ردیف بودجه‌ای مشخص است.
وی ادامه داد: تنها در اینصورت است که می‌توان فرهنگ اهدای عضو را نهادینه کرد و برای ترویج آن تلاش مضاعف به خرج داد.
مدیر شبکه بهداشت و درمان هندیجان با بیان اینکه البته در زمینه درونی کردن فرهنگ اهدای عضو به نتایج قابل قبولی نیز دست یافته‌ایم تصریح کرد: چند هفته پیش بود که در سانحه‌ای دلخراش دو موتورسیکلت در جاده‌های هندیجان به سمت میررحمان با یکدیگر برخورد کردند که در این بین یک نفر به شدت مصدوم و در نهایت مرگ مغزی شد.
وی خاطرنشان کرد: مصدوم به بیمارستان اهواز منتقل شد و پس از اینکه پزشکان از وی قطع امید کردند و این موضوع را به خانواده وی اطلاع دادند تصمیم به اهدای اعضای بدن این جوان هندیجانی گرفته شد.
حسینی اصل بیان کرد: با این اقدام، تحول بسیار بزرگی در این زمینه در شهرستان ایجاد میشود و مطمئنا سایر شهروندان به عنوان الگو به این خانواده نگاه می‌کنند.
وی با تقدیر از این عمل خداپسندانه عنوان کرد: وقتی مردم با آگاهی کامل از اهدای اعضای بدن خود به این نتیجه برسند پس از مرگ از اعضا و جوارح آنها هیچ چیزی باقی نخواهد ماند و با دفن بدن، همه اجزای بدن تبدیل به خاک می‌شوند مطمئنا برای اهدای اعضای بدنشان در صورت بروز اتفاقات ناخواسته‌ای چون مرگ مغزی مقاومت نمی‌کنند.
مدیر شبکه بهداشت و درمان هندیجان اشاره کرد: البته پیوند اعضا و مراحل آن در این شهرستان و با توجه به بیمارستان نوپای هندیجان غیرممکن است و در استان خوزستان این عمل‌های جراحی تنها در بیمارستان گلستان انجام میشود.
وی ادامه داد: انجام عمل‌های پیوند اعضای بدن نیاز به مراکز فوق تخصصی با برخورداری از پزشکانی متخصص و فوق تخصص دارد که با توجه به کمبود امکانات بیمارستانی هنوز آمادگی برای انجام چنین روندی در شهرستان نیست.
حسینی اصل اظهار کرد: بیمارستان هندیجان هنوز مجهز به اتاق عمل هم نیست و با تلاش‌ها و رایزنی‌های صورت گرفته تا پایان سال به این مهم مجهز خواهد شد.
وی در خصوص مراحل اهدای عضو و انجام زمینه‌های لازم در این خصوص تصریح کرد: در صورتی که بیمار مرگ مغزی برای عمل پیوند آماده شود بر اساس گروه خونی با فرد گیرنده عضو تطبیق داده میشود و اعضای وی در شرایطی خاص برای انجام عمل نگهداری می‌شوند که این امور خود متحمل چندین مرحله در مراکز فوق تخصصی است.
مدیر شبکه بهداشت و درمان هندیجان در پایان از مسئولان استانی خواست با فرهنگسازی و توجه مضاعف به این مسئله در راستای اعطای حیات مجدد به بیمارانی که با اهدای عضو می‌توان آنها را به زندگی بازگرداند تلاش کنند.
*شهرهای خوزستان رابط پیوند عضو دارند
سرپرست بیمارستان نظام مافی شوش در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در این شهرستان اظهار کرد: انجمن پیوند اعضای بیمارستان گلستان اهواز در هر یک از شهرهای استان خوزستان و بیمارستانها، یک نفر را به عنوان رابط و اعلام بیماران مرگ مغزی مستقر کرده است تا در صورت بروز این اتفاقات، موارد به استان گزارش داده شود و اقدامات اولیه در این زمینه صورت پذیرد.
صادق خوسیان گفت: این رابط در بخش‌های آی.سی.یوی بیمارستانها قرار دارد و در صورت مرگ مغزی شدن بیماران، به خانواده‌ها قطع امید و به استان گزارش بیمار را می‌دهد.
وی همچنین عنوان کرد: در بیمارستان گلستان اهواز نیز در صورتی که خانواده عضو دهنده رضایت دهند و یا اینکه بیمار مرگ مغزی پیش از مرگ در وصیتنامه و یا کارت عضویت اهدای عضو در این زمینه راضی باشد عمل پیونده بر روی وی انجام میشود.
سرپرست بیمارستان نظام مافی شوش ادامه داد: در این زمینه از سوی تیم پزشکی اعزامی از بیمارستان گلستان اهواز، مشاور مربوطه خانواده بیمار مرگ مغزی را آرام می‌کند و تا جایی که ممکن است آنها را متقاعد می‌کند تا در خصوص اهدای اعضای بیمار راضی شوند.
وی با توجه به لزوم فرهنگسازی در این زمینه اضافه کرد: در کل کشور سالانه حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد بیمارانی که مرگ مغزی می‌شوند اعضایشان اهدا میشود و اکثر خانواده‌ها به این امر راضی نخواهند شد.
خوسیان علت این امر را دید سنتی و تعصبی خانواده‌ها عنوان کرد و افزود: اگر با شناخت و آگاهی بیشتر و دیدی بازتر به اهدای اعضا نگاه کنیم مطمئنا می‌توان در این خصوص موفق‌تر عمل کرد و به بیمارانی که با یک عضو هر چند کوچک به زندگی بازمی‌گردند برای زندگی کردن فرصت دوباره خواهیم بخشید.
وی بیان کرد: معمولا برای پیوند اعضا، افرادی که آگاه‌تر هستند و در جامعه شناخته‌ترند اقدام به این کار می‌کنند و خانواده‌های در سطح پائین‌تر و سنتی به آسانی نسبت به این وضعیت پاسخ مثبت نشان نمی‌دهند.
سرپرست بیمارستان نظام مافی شوش اشاره کرد: نیاز است که رسانه‌ها و مطبوعات و صدا و سیما در این خصوص فرهنگسازی کند تا شاهد جامعه‌ای باشیم که هیچ بیمار مرگ مغزی بدون اهدای اعضا و جوارحش دفن نشود.
وی تصریح کرد: امروز نیاز است تا این رویه دنبال شود و با کمک مسئولان و اختصاص اعتباراتی در راستای تبلیغات صحیح و آگاهی بخشیدن به خانواده‌ها می‌توان به این مهم دست یافت.
خوسیان خاطرنشان کرد: اگر خانواده‌ها در راستای اهدای اعضای بیماران مرگ مغزی رضایت دهند کار بسیار آسان میشود و مراحل بعدی به راحتی انجام خواهد شد.
وی افزود: با این تعامل می‌توان بسیاری از بیماران را از مرگ حتمی نجات داد و به آنان زندگی و روحی تازه بخشید.
سرپرست بیمارستان نظام مافی شوش در ادامه گفت: کار رسانه‌های صوتی، تصویری و نوشتاری در این زمینه بسیار سنگین است و تنها با کمک آنهاست که می‌توان فرهنگ اهدای عضو را در کشوری که بسیاری سالانه به دلیل تصادفات و حوادث ناگوار دیگر مرگ مغزی می‌شوند بسط و گسترش داد.
وی بیان کرد: رابط پیوند اعضای شهرستان شوش به بیمارستان گلستان اهواز، خانم هدی موسوی بوده که در بیمارستان نظام مافی این شهرستان مشغول فعالیت است.
*تبلیغات گسترده نیاز است
سرپرستار بخش آی.سی.یو بیمارستان ولیعصر(عج) خرمشهر نیز در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در این شهرستان اظهار کرد: اهدای فرهنگ عضو بیش از پیش هر چیز نیاز به تبلیغات گسترده دارد.
آرزو غلامپور شهری افزود: در این زمینه شبکه بهداشت و درمان شهرستان با توجه به امکانات موجود تنها در بیمارستان، مرکز بهداشت و شبکه بهداشت و درمان و زیرمجموعه‌ها و در بین پرسنل و کادر پزشکی و پرستاری تبلیغاتی را انجام داده است زیرا حوزه اختیارات کفاف بیش از این را نمی‌دهد.
وی گفت: تبلیغات بیمارستانها و مراکز درمانی شهرهای جنوبی استان زیر نظر دانشگاه جندی شاپور اهواز صورت می‌گیرد به همین دلیل در این خصوص امکانات وسیعی در اختیار نداریم و از ردیف بودجه‌ای خاصی برخوردار نیستیم.
سرپرستار بخش آی.سی.یو بیمارستان ولیعصر(عج) خرمشهر تصریح کرد: اما در این شهرستان در بیمارستان ولیعصر(عج) خرمشهر دفتر پیوند عضو داریم که وظیفه اعلام بیماران مرگ مغزی را به استان دارد.
وی ادامه داد: با مرگ مغزی شدن بیمار، به بیمارستان گلستان اهواز وضعیت اطلاع داده میشود تا دیگر مراحل توسط تیم اعزامی از استان انجام پذیرد.
غلامپور شهری با بیان اینکه فرهنگ سازی در راستای اهدای عضو باید بیش از پیش محقق شود افزود: در شهرستان‌ها و حتی استان‌های دیگر شاهد آن هستیم که پشت اتوبوس‌های خط واحد در زمینه اهدای عضو تبلیغاتی صورت گرفته است و مطمئنا تکرار مکررات موجب درونی شدن این مسئله میشود که متاسفانه این مناطق از این گونه تبلیغات برخوردار نیستند.
وی تصریح کرد: دیوار نویسی، تبلیغات صوتی و تصویری و حتی پخش بروشورهایی در این زمینه می‌تواند سنت‌های قدیمی و تعصبات کهنه را برای اهدای عضو بیماران مرگ مغزی کنار بزند و مقاومت خانواده‌ها را برای این عمل خداپسندانه کاهش دهد.
سرپرستار بخش آی.سی.یو بیمارستان ولیعصر(عج) خرمشهر با بیان اینکه مسئولان باید برای فرهنگ سازی پیوند عضو بین آحاد مختلف جامعه تلاش مضاعف‌تری داشته باشند خاطرنشان کرد: با تبلیغاتی گسترده در کوچه و خیابان‌ها از هر ۱۰ رهگذر حداقل یک نفر چشمش به این تبلیغات می‌خورد و تحت تاثیر قرار خواهند گرفت.
وی در خصوص نحوه کار خودش در دفتر پیوند عضو این بیمارستان ادامه داد: در این دفتر کارت‌های پیوند اعضای پس از مرگ موجود است که فرد داوطلبانه می‌تواند به ما مراجعه کند و فرم‌های مربوطه را با رضایتمندی کامل پر کند.
غلامپور شهری اظهار کرد: در این زمینه نیز سایت اینترنتی موجود است که با ورود به سایت می‌توان عضویت گرفت و در صورت بروز اتفاقاتی ناخواسته و سوانحی ناگوار، نسبت به اهدای عضو اقدام کرد.
وی بیان کرد: با ثبت نام و تکمیل فرم‌های مربوطه دیگر نیازی به رضایت خانواده نیست و در صورتی که فرد مرگ مغزی شود با رضایت قبلی خودش، به چند نفر دیگر زندگی تازه می‌بخشد.
سرپرستار بخش آی.سی.یو بیمارستان ولیعصر(عج) خرمشهر با اشاره به اینکه کار اصلی من در این دفتر تشخیص بیماران مرگ مغزی و اعلام آنها به بیمارستان گلستان اهواز است تصریح کرد: دفتر پیوند اعضای استان شبانه روزی برای خدمت رسانی در این زمینه آماده فعالیت است.
وی با اشاره به روند پیوند اعضا عنوان کرد: با اعلام به بیمارستان گلستان، تیم مجرب و حرفه‌ای از اهواز به بیمارستان ولیعصر(عج) خرمشهر می‌آید و اقدامات لازم و اولیه را بر روی بیمار انجام می‌دهد.
غلامپور شهری اضافه کرد: ابتدا بررسی میشود که آیا اعضای پیوند دهنده برای پیوند مناسب هستند یا خیر؟ بعد از این مرحله به خانواده بیمار مرگ مغزی اعلام میشود که آیا برای اهدای اعضای بیمارتان رضایت می‌دهید؟ و پس از آن دیگر مراحل صورت می‌گیرد.
وی ادامه داد: در مرحله‌ای که قرار است از خانواده‌ها برای اهدای عضو بیمارانشان رضایت گرفته شود با دقت تمام رفتار میشود و مشاور و پزشکی که به همراه تیم اعزامی از بیمارستان گلستان اهواز اعزام شده‌اند این وظیفه را بر عهده دارند.
*نقش مشاور برای رضایت خانواده بیمار مرگ مغزی
سرپرستار بخش آی.سی.یو بیمارستان ولیعصر(عج) خرمشهر گفت: در صورتیکه این مرحله بدون آگاهی و عجولانه انجام شود مطمئنا نتیجه‌ای عکس را به همراه خواهد داشت زیرا خانواده‌ها در این برهه، شرایط بسیار حساسی دارند.
غلامپور شهری همچنین بیان کرد: این اقدامات کاملا حرفه‌ای صورت می‌گیرد و تمام وظیفه تیم اعزامی پیوند اعضای استان است که آمادگی لازم را به خانواده بیمار مرگ مغزی می‌دهند.
وی با تشویق به این عمل خداپسندانه تصریح کرد: با ثبت کد ملی در سایت پیوند عضو و دریافت عضویت، فرد در هر نقطه‌ای از کشور اگر دچار سانحه و مرگ مغزی شود ثبت نامش در این سایت به منزله رضایت وی برای پیوند اعضا و جوارح بدنش آشکار است.
سرپرستار بخش آی.سی.یو بیمارستان ولیعصر(عج) خرمشهر در پاسخ به این سوال که اهدای اعضا به صورت رایگان انجام می شود عنوان کرد: برای دهنده عضو رایگان است و برای گیرنده عضو، هزینه‌های آزمایشات و بخشی از هزینه‌های جانبی بیمارستان را شامل میشود.
وی همچنین خاطرنشان کرد: هر بیمار مرگ مغزی می‌تواند جان هفت بیمار دیگر را نجات دهد و به زندگی برگرداند.
غلامپور شهری ادامه داد: البته این آمار مربوط به استان خوزستان است زیرا برخی عضوها در این استان کمتر اهدا می‌شوند و ممکن است در استان های دیگر با توجه به اعضایی که اهدا میشود تعداد نجات یافتگان در مقابل یک بیمار مرگ مغزی بیشتر باشد.
وی تصریح کرد: باید تعصبات و سنت‌ها را کنار گذاشت و احساساتی برخورد نکرد زیرا با فوت ما همه اعضا و جوارحمان زیر خاک مدفون میشود و دیگر به کار نمی‌آیند و چه خوب است تا زمانی که روح از بدنمان جدا نشده و می‌توانیم، برای دیگران مفید باشیم.
سرپرستار بخش آی.سی.یو بیمارستان ولیعصر(عج) خرمشهر افزود: بخشیدن اعضای بدن بیمار مرگ مغزی، روح بسیار بزرگی می‌خواهد و عملی انسانی و معنوی‌ست.
وی در پایان با پاسخ به این سوال که آیا امیدی به برگشت زندگی بیماران مرگ مغزی است اظهار کرد: به هیچوجه بیمار مرگ مغزی به زندگی بازنمی‌گردد زیرا مرگ مغزی با کما دو مقوله کاملا جدا و متفاوت هستند.
غلامپور شهری با اشاره به تفاوت‌های کما و مرگ مغزی گفت: اگر مغز فردی بمیرد، قلب فعالیت دارد، البته به شرطی که اکسیژن از طریق دستگاه به فرد برسد.
وی اضافه کرد: اما فردی که به کما رفته، می‌تواند دوباره به زندگی عادی خود بازگردد؛ البته این وضعیت را باید متخصصان مغز و اعصاب تائید کنند زیرا بیمار خودش به صورت طبیعی نفس می‌کشد.
با توجه به اهمیت پیوند عضو، لازم است مسئولان ملی و استانی در این زمینه اقدامات موثرتری را انجام دهند و با تخصیص اعتبارات ویژه در راستای ایجاد امکانات پیوند اعضا در شهرستان‌های مختلف تلاش کنند.
البته در این زمینه نباید نقش موثر اطلاع رسانی و آگاهی بخشی به مردم را نادیده گرفت و در زمینه فرهنگ سازی اهدای عضو در جامعه گام برداشت.
========
مریم خبازی- خبرگزاری فارس