خورنا _ پیمان خسروی: از دفتر کارم تا رستوران تنها چند قدم فاصله است. تنها کافی است عرض یک میدان را بگذرم تا وارد ساختمان نخل زرین شوم، اما در همین چند قدم، حرارت تابستان خوزستان پوست صورتم را کباب نیم پز می کند. همان گونه که لهیب حرارت برآمده از آتش منقل کباب را در چند لحظه سفت می کند.

پله های میدان تپه مانند آزادی مان را که بالا می روی باغچه های چند ضلعی متفاوتی از گلها و بوته های رنگارنگ و بعضا معطر را می بینی که در معماری ایرانی آن جا خوش کرده اند. دستم را از میان بوته های تا زانو برآمده ی رزماری عبور می دهم و عطر طبیعی، هوشیار کننده و روح افزای آن را با تمام نفس به درون جانم بو می کشم. اجتماع رنگارنگ و انبوه گلهایی که بسیاری از ما حتی اسمشان را هم نمیدانیم برای لحظه ای از گرمای جهنم آسای ماهشهر جدا و در بهشت کوچکی رهایت می کند.

بارها از خودم پرسیده ام که در این هوای تف دیده ی خوزستان که در آن ظرف چند ثانیه رطوبت چشمها خشک می شود، گلبرگ های ظریف این گلها چگونه روزها و هفته ها با این حرارت مدارا می کنند و شیره ی جانشان تبخیر نمی شود.

سر که برگردانی کارگر سبز پوش سخت کوشی را میبینی که در میان باغچه ها سخت مشغول کار است اما اصلا جلب توجه نمی کند. او همانند عکاسان حرفه ای حضور خود را از صحنه حذف کرده است و به ندرت متوجه آنها می شوید. فعالیت اوست که باعث شده این گلها در کوره ی تابستانی ماهشهر خشک نشوند؛ او آرام و بی صدا در دامن سبز باغچه نشسته و مشغول رسیدگی به تک تک گلهاست….

بعد از هماهنگی با شهردار منطقه، دقایقی پیشتر از زمان موعود، وارد ساختمان شهرداری شدم و به فاصله ی چند دقیقه در جمع پر انرژی مسئولین جوان بخشهای مختلف این اداره بودم.

هر کسی آماده و آمده بود تا نتیجه ی تلاش بخش خود را ارائه کند و عملکرد خود را در معرض قضاوت ذینفعان قرار دهد. منصور زمانی، حسین رخشنده ی ابرقویی، حسن بی غم و حمیدرضا جهانبخش نیروهایی هستند که مستقیما تحت نظر شهردار منطقه، سید علی موسوی هدایت می شوند و هر کدام عهده دار بخشی از شهرداری هستند. تازه ملتفت شده بودم که پشت نمای ظاهری، آرام و قابل مشاهده ی فعالیت شهرداری، چه حجم عظیمی از تلاش و کوشش نهفته است. گزارشی که می خوانید ماحصل گفتگوی ما با جمع مسئولین ارشد شهرداری سازمان منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی است.

معرفی اجمالی شهرداری:

شهرداری از بخشهای مختلفی همچون فضای سبز، خدمات شهری، انتظامات شهری (شامل کنترل ترافیک و اجرائیات شهری) و عمران و شهرسازی تشکیل شده است. شهرداری سازمان منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی، خود یکی از واحدهای زیرمجموعه ی بهره برداری این سازمان است که مدیریت و ساماندهی مسائل شهری در محدوده ی ۲۶۰۰ هکتاری این منطقه صنعتی را بر عهده دارد.

بیش از ۲۰۰ نفر از جنس همان سبز پوشان سخت کوش، شبانه روز در حال فعالیت هستند تا ساکنان این تمدن صنعتی از فعالیت در آن خشنود باشند. آنها جاروهای مکانیکی، دستگاه پرس زباله، دستگاههای مخصوص آب پاشی، کامیونهای حمل بار و زباله و ناوگان موتوری ویژه کنترل ترافیک را همیشه و همه جا بکار می گیرند تا منطقه ای زیبا، سالم و ایمن برای انجام فعالیتهای اقتصادی و تولید محصولات پتروشیمی فراهم کنند.

در این میان متولیان فضای سبز حرفهای زیادی برای گفتن داشتند

“کاشت و نگهداری فضای سبز در این منطقه شبیه کاشت و نگهداری گیاهان در نمکدان است.” این جمله را یکی از مدیران سابق منطقه برای توصیف شرایط سخت کاری فضای سبز گفته است. نگهداری بیش از ۱۲۰ هکتار و احداث بیش از ۱۵ هکتار فضای سبز، ظرف یکسال گذشته در منطقه ای که خاک شور، آب شور و هوای داغ در آن بیداد می کند تلاش جان فرسا، برنامه ریزی منسجم و نظارتی پویا طلب می کند.

نزدیک به یک سوم نیروی انسانی شهرداری در بخش فضای سبز خدمت می کنند که کاشت و توسعه فضاهای سبز جدید و ساماندهی و نگهداری فضای سبز موجود از جمله وظایف این بخش است.

نهالستان، فکر بکر سبز پوشان

۷۵۰۰ مترمربع نهالستان با کاربری تولید، تکثیر، تحقیقات و نگهداری گونه های جدید انواع گونه های قابل استفاده در فضای سبز از مراکز ارزشمند شهرداری سازمان منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی است که تاکنون خدمات بسیاری در این خصوص ارائه داده است.

هدف از احداث این نهالستان، سوای ایجاد سازگاری در گونه های جدید، دستیابی به روشهای تکثیر، تامین و نگهداری آنها و انجام تحقیقات در این زمینه نیز است.

این نهالستان باعث کاهش ۸۰ درصدی هزینه تولید نهال در منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی شده است و برنامه ی سال ۹۲ این مرکز تولید بیش از ۱۵ هزار اصله نهال است.

نخلهای غیر عادی که به نوعی به تامین سوخت صنایع کمک می کنند

در حال حاضر واحد فضای سبز شهرداری این سازمان برای اولین بار در سطح کشور در حال انعقاد تفاهم نامه امکان سنجی ایجاد باغ گیاه شناسی نخیلات ( انواع نخل روغنی و مثمر ) و گیاهان گرمسیری ( انواع کنار ، پاپایا ، چیکو، و … ) با همکاری موسسه تحقیقاتی خرما و میوه های گرمسیری کشور می باشد.

این موسسه بخشی از وزارتخانه ی جهاد کشاورزی است که از ۴ سال پیش برای اولین بار گیاه نخل روغنی را وارد ایران و آن را در جنوب نگهداری کرد.

این تفاهم نامه برای ورود هسته ی سیتوژنتیک این گیاه به درون منطقه ویژه است تا علاوه بر توسعه تنوع گیاهی موجب ورود دانش فنی آن، به منطقه برای اولین بار در کشور شود.

نخیلات روغنی قادر به تولید سوخت بیودیزل هستند که از این سوخت در صنایع هواپیمایی استفاده می شود. جاکروپا، خرنوب و چریش هم از گیاهان روغنی دیگری هستند که در این منطقه کاشته می شوند. تا پیش از این سوخت بیودیزل از کشور آلمان وارد کشور می شد که با این اقدام این سوخت در داخل کشور تولید خواهد شد.

در صورت اجرایی شدن این طرح تا پایان تابستان امسال نتایج فاز امکان سنجی طرح به اتمام رسیده و وارد فاز اجرا می شویم. سه سال زمان از سن پایه بذری زمان لازم است تا نخل روغنی به محصول دهی برسد و متوسط عملکرد آن نیز ۳ تا ۴ تن در هکتار است. این گیاه در سن ۶ تا ۱۰ سالگی بیشترین عملکرد را دارد و ۳۰ سال پس از آن نیز به صورت اقتصادی روغن تولید می کند.

سازمان نخیلات این نخلها را از کشور کاستاریکا وارد کشور کرد و جهت سازگار شدن آنها با شرایط آب و هوایی کشور از ۴ سال پیش تاکنون آنها را در روستای ام طیب شهرستان اهواز نگهداری کرده است.

براساس این تفاهم نامه از میان ۸ گونه نخل روغنی تعداد ۱۵۰ نفر تحویل شهرداری سازمان منطقه ویژه خواهد شد.
نخل روغنی با نام علمی guineensisElaeisمتعلق به خانواده نخیلات Palmaceaeبوده از سواحل غربی آفریقا و کشورهای آسیایی نظیر اندونزی و مالزی منشاء گرفته است. با اینکه نخل روغنی گلاذین خوشه ندارد ولی میوه های آن به صورت مجتمع تشکیل می شود.

این نوع گیاه غیر از تولید سوخت بیودیزل، در طیف وسیعی از صنایع پزشکی، داروسازی، صنایع غذایی، صنایع آرایشی، صنایع فلزی و صنایع چرم کاربرد دارد.

کاشت گیاهی که حشره کش طبیعی است

شهرداری سازمان منطقه ویژه با همکاری واحد پژوهش این سازمان در حال امکان سنجی کاشت درخت چریش در منطقه است که این پروژه با همکاری علمی پارک علم و فناوری دانشگاه تهران در حال انجام است. گونه ی چریش برای منطقه گونه ی جدید است و حدود ۱۰۰۰ اصله از آن در مساحتی بالغ بر ۲ هکتار کاشته شده است.

هدف ما از کاشت درخت چریش علاوه بر ایجاد تنوع گونه ای، استفاده از آن به عنوان یک حشره کش طبیعی است. این گیاه خاصیت طبیعی حشره کشی دارد و در قدیم از کوبیده ی برگ آن به عنوان سوسک کش استفاده می شد. در کنار چریش درخت کنار کاشته خواهد شد که درختی است که آفتهای زیادی دارد. مطالعه ی اثر متقابل چریش حشره کش در کِنار کُنار پر آفت از مزایای دیگر این طرح است.

خرنوب باستانی به خوزستان بازمی گردد

پیگیری امکان سنجی کاشت درخت خرنوب که گونه ای قدیمی در منطقه بوده است از دیگر پروژه هایی است که با همکاری واحد پژوهش سازمان منطقه ویژه در دست اقدام است. علی رغم اینکه این گیاه در سالهای دور بومی منطقه ی خوزستان بوده است، در حال حاضر نزدیکترین درخت خرنوب در کازرون مشاهده می شود و با این کار می خواهیم بار دیگر خرنوب را به خوزستان بازگردانیم.

طرح فضای سبز خانه تا کارخانه توسط درخت جاتروپا

طرح فضای سبز خانه تا کارخانه توسط درخت جاتروپا با توجه به اینکه یک گونه از جاتروپا قبلا به منطقه آورده شده است پیشنهاد مختلف شرکتهای مختلف را در خصوص کاشت این درخت رد کرده و خود تصمیم به کاشت انبوه آن در منطقه داریم. با توجه به اطلاعات میدانی که کسب شده می توان ادعا کرد که به راحتی و بدون زهکش می توان طرح خانه تا کارخانه را به طول تقریبی ۲۸ کیلومتر و عرض ۱۰۰ متر به اجرا درآورد.

این گیاه از نظر ریخت شناسی شبیه گیاه کرچک است، نیاز آبی کمی دارد، به شوری مقاوم است، از آن سوخت بیودیزل گرفته می شود و ۴۰ درصد بیشتر از ذرت روغن دارد. این گیاه همچنین در سال ۱۸۶۰ توسط هندی ها به پرتقال برده شد و از روغن آن صابون تهیه می شد.

جاتروپا در سال سوم به ازای هر هکتار، ۶ تن محصول می دهد که ۴۰ درصد آن به سوخت بیودیزل تبدیل می شود. سوددهی این طرح به شکلی بوده است که یک شرکت آلمانی به منطقه ویژه انرژی پارس پیشنهاد داده است که در یک محوطه ای ۱۰۰۰ هکتاری از طریق کاشت درخت جاتروپا، یک پالایشگاه تولید سوخت بیودیزل احداث نماید و به نظر می رسد حداقل فضای دارای توجیه اقتصادی برای تولید سوخت بیودیزل ۱۰۰۰ هکتار باشد.

کاشت طلای سرخ در جنوب خوزستان

از جمله کارهایی که تصور نمی شد در جنوب خوزستان پاسخ گو باشد، کاشت زعفران بود که خوشبختانه این امر در مقیاس آزمایشگاهی برای اولین بار انجام شده است. کاشت زعفران از جمله فعالیتهای تحقیقاتی موفق ما بوده و به این نتیجه رسیده ایم که کاشت مقرون به صرفه ی آن در آینده دور از ذهن نیست. نزدیک ترین مکانی که زعفران در آن کاشت شده است، شهرستان باغملک در شمال خوزستان است.

هدف شما از تحقیقات در خصوص بومی سازی گونه های مختلف گیاهان در منطقه چیست؟ این کار را به چه روشی انجام می دهید و در این خصوص الان در چه وضعیتی هستید؟

احیای گونه های از بین رفته و کمیاب استان خوزستان به جای گسترش گونه های جدید و بعضا مهاجم از برنامه های در دست اقدام حال حاضر ماست. چرا که به علت کافی نبودن اطلاعات در مورد آنها، ورود بی رویه ی گونه های جدید همیشه با ریسک همراه بوده است.

در مجموع تاکنون ۵۱ گونه بومی کرده ایم، ۱۰ گونه ی دیگر نیز در دست مطالعه اند و در راستای ایجاد حداکثری تنوع گونه ای و خلق مناظر زیبا در منطقه تلاش خود را خواهیم کرد. جالب است بدانید که با توجه به زیر ساختهای موجود مثل نهالستان در منطقه، هزینه ی مطالعه جهت بومی سازی و بررسی و امکان سنجی بومی کردن هر گونه به اندازه ی خرید چند نمونه و اغلب در حد چند ده هزار ریال است به نحوی که گونه، خریداری شده و جهت بررسی و مطالعه ی رفتارهای تولید مثلی و سازگاری آن با محیط در نهالستان نگهداری می شود. در صورت مقاومت در برابر محیط، کشف روش تکثیر موثر آنها و احراز چند شرط دیگر، از این گونه ها در مقیاس بزرگتر استفاده می شود. برخی از این گونه ها از داخل کشور و برخی دیگر از خارج از کشور تهیه می شوند.

از دیگر مزایای اقتصادی سعی در ایجاد تنوع گیاهی آن است که در برخی موارد محیط کسب و کار فضای سبز در شهرستان را نیز تحت تاثیرات مثبت قرار می دهد به عنوان مثال در یک مقطع زمانی که بسیاری از نهال فروشهای منطقه در حال ورشکستگی بودند، ما با ورود و مطالعه روی گونه ای به نام “شمشاد مکزیکی” و در اختیار قرار دادن دانش تکثیر و مقاوم سازی آن به متقاضیان، شرایط اقتصادی را به نفع ایشان تغییر دادیم که خوشبختانه منجر به تداوم اشتغال آنها شد.

از مباحث جالب و علمی فضای سبز که بگذریم، یاد دارم در سالهای دور یکی از مدیران منطقه از آرمان خود در جلب توریست صنعتی و طبیعی به منطقه گفت. آیا در این خصوص برنامه ای هم دارید؟

ما اخیرا برای اولین بار در این منطقه صنعتی اقدام به محوطه سازی شهری کرده ایم. در حال حاضر شهرداری در جنوب پتروشیمی فجر ۲، شمال تصفیه خانه، میدان جنوب اروند و روبروی پتروشیمی بندرامام مشغول محوطه سازی است که شامل پیاده رو، جدول کاری، آلاچیق، آب نما و فضای سبز شهری شبیه به تفرجگاه و گردشگاههای شهری است و امید است گسترش این روند منجر به ایجاد فضاهای گردشگری خصوصا جهت استفاده از گردشگران صنعتی شود.
این نوع فضای سبز با فضای سبز مخصوص محیط های صنعتی که تاکنون کار شده است به لحاظ شکلی متفاوت است و می توان از آنها در صورت مساعد بودن شرایط آب و هوا حتی برای تشکیل جلسات اداری هم استفاده کرد.

سومین سکوی دفع زباله ی استان در منطقه ویژه است

در بخش خدمات شهری ساخت سکوی ۵۰۰۰ متر مربعی انتقال زباله نزدیک به راه اندازی است. تمامی زباله های تولیدی شرکتهای مستقر در منطقه ویژه به صورت متمرکز از طریق این سکو به بیرون منطقه انتقال خواهند یافت. این سکو که در سایت شماره یک قرار دارد، پس از اهواز و ماهشهر، سومین سکوی انتقال زباله در استان خوزستان است.
فرایند دفع زباله به صورت کاملا بهداشتی و مکانیزه بدون کمترین آلودگی انجام می شود. در این فرایند زباله ها فشرده سازی و به بیرون از منطقه انتقال می یابند. این فرایند با نظارت ادارات بهداشت، محیط زیست و شهرداری بندرماهشهر انجام می شود. این سکو ظرفیت انتقال صدها تن زباله را در روز داراست این درصورتی است که در حال حاضر میزان تولید زباله های شهری و شبه خانگی توسط شرکتهای این منطقه حدود ۴۰ تن است.

افزایش توجه به حفظ محیط زیست، انجام اتوماسیون اداری در شرکتهای پتروشیمی، کاهش میزان ساخت و ساز در منطقه، افزایش سازماندهی در بخشهای خدماتی و رستورانی و جمع آوری اسکانهای موقت سطح منطقه منجر به کاهش نسبی زباله ی تولیدی این شرکتها شده است. این سکو آماده ی بهره برداری است و ظرف چند روز آینده قابل استفاده خواهد بود.

بزرگترین پارکینگ منطقه در حال ساخت

احداث محوطه ی پارکینگ سایت یک به مساحت ۱۰ هزار و پانصد متر مربع و به گنجایش ۱۵۰ تا ۲۰۰ خودرو از دیگر فعالیتهای در دست اقدام شهرداری منطقه ویژه است.

با احداث این پارکینگ که در حال حاضر ۸۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است، ضمن فعالسازی اراضی کور سایت یک، رفع ترافیک میدان آزادی در مناسبتهای خاص، فضای بسیار مناسبی جهت استفاده وسائط نقلیه فراهم شده است.
تا پیش از احداث این پارکینگ، تجمع اتومبیل های افراد شرکت کننده در مراسم های مختلف تالار آفرینش، معمولا ضمن ایجاد ترافیک و بی نظمی در میدان آزادی، به دلیل کاهش سطح دسترسی ماشین های آتش نشانی و آمبولانس در شرایط بحرانی، کاهش ضریب امنیت را نیز به دنبال داشت و با احداث آن این مشکلات مرتفع می شوند.

کاهش ۵۳ درصدی حوادث در بلوار پتروشیمی

تمامی فعالیتهای مربوط به کنترل ترافیک و اجراییات شهرداری ذیل بخش انتظامات شهری شهرداری سازمان منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی فعالیت می کنند. پایش و کنترل ترافیک منطقه ۱۵ ساعت در شبانه روز (از ۷ صبح تا ۱۰ شب) توسط نیروهای کنترل ترافیک شهرداری با همکاری پلیس راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی انجام می شود.

ماحصل تلاش آنها کاهش ۵۳ درصدی آمار تخلفات و تصادفات در خطرناکترین قسمت منطقه یعنی بلوار پتروشیمی بوده است. درصد بالای کاهش تصادفات در نقاط حادثه خیز نشان از فعالیت موثر این بخش از شهرداری که اصلاح اصولی معابر و مهندسی ترافیک از جمله ی این موارد است.

گزارش از پیمان خسروی