نوید خواجه حسینی

در دنیایی که تحولات فناوری با شتابی بی‌سابقه شهرها را دگرگون می‌کند، دیگر نمی‌توان بدون درک عمیق از هوش مصنوعی، به طراحی، برنامه‌ریزی یا مدیریت شهری اندیشید. هوش مصنوعی، امروز نه یک ابزار جانبی، بلکه یک همکار و یا بهتر است بگویم دستیار خلاق در تحلیل داده‌های شهری، پیش‌بینی رفتار جمعیت، بهینه‌سازی زیرساخت‌ها و خلق شهرهای هوشمند و تاب‌آور خود را در میان متخصصان جا داده است. در این میان، موسسه ای چون مدرسه تکنولوژی شهرسازی نقشی کلیدی در تربیت متخصصانی دارد که بتوانند مرزهای سنتی شهرسازی را پشت سر گذاشته و آینده را به شیوه ای مدرن و کارا بسازد.

با این حال، تحقق چنین چشم‌اندازی بدون سرمایه‌گذاری هدفمند بر آموزش نیروی انسانی ممکن نیست. فناوری به تنهایی نمی‌تواند شهرها را هوشمند کند، مگر آنکه انسان‌هایی خلاق، آموزش‌دیده و مجهز به دانش روز در کنار آن قرار گیرند. پرورش این نسل جدید از شهرسازان، نیازمند بسترهایی است که نه‌تنها دانش فنی را منتقل کنند، بلکه قدرت تحلیل، تفکر سیستمی و توانایی کار با ابزارهای هوش مصنوعی را در آن‌ها پرورش دهند. مدرسه تکنولوژی شهرسازی با همین رویکرد، به عنوان یکی از حلقه‌های اتصال آموزش و نوآوری، نقش مهمی در شکل‌گیری آینده‌ی بهتر برای شهرهای ما ایفا می‌کند.

لزوم یادگیری مهارت های روز جهانی بر کسی پوشیده نیست تا آنجا که باراک اوباما، رئیس جمهور اسبق ایالات متحده اظهار داشت که کشورهایی که امروز بهتر از ما آموزش می‌دهند، فردا در رقابت از ما پیشی خواهند گرفت و همچنین کلائوس شواب، مؤسس و رئیس مجمع جهانی اقتصاد با تاکید بر لزوم یادگیری فناوری های جدید گفت در دنیای جدید، این‌که بزرگ‌تر باشی اهمیتی ندارد؛ آن‌که سریع‌تر یاد می‌گیرد و عمل می‌کند، برنده است.

در دنیای امروز این گفته ها را که در کنار سرمایه گذاری های عظیم کشورهای توسعه یافته و حتی در حال توسعه منطقه که قرار دهیم، به وضوح برای ما مشخص میکند که روش های سنتی گذشته تنها به منظور پایه و آمادگی ذهنی برای ورود به یک دنیای جدید تکنولوژی میتواند مفید باشد نه بیشتر، به بیان دیگر آموزش های سنتی در دانشگاه ها نهایتا میتواند در حد طرح های شهری کنونی برای ما ثمر داشته باشد طرح هایی که با چشم انداز مرسوم شده خود بسیار فاصله داشته و اغلب زیر ده درصد محقق میشود.

شاید در این رابطه جنسن هوانگ مدیرعامل شرکت NVIDIAبهترین منظور را بیان میکند آنجا که میگوید: هوش مصنوعی قرار است هر صنعتی را دگرگون کند، از جمله طراحی و توسعه شهرها.حال سئوال اصلی اینجا است که آیا مهارت نیروی انسانی شهرساز کشور برای این منظور آموزش کافی دیده و آیا وقت آن نرسیده که درسرفصل های آموزشی دانشگاهها یا همان Course Syllabus تغییر و تحول پیرامون روند رو به رشد و شتابان تکنولوژی های نوظهور ایجاد گردد؟

البته این تفکر مبنی بر کنار زدن انسان توسط هوش مصنوعی یک نگرانی بی مورد است شاید بتوان بهترین استناد را به صحبت Fei-Fei Liدانشمند برجسته هوش مصنوعی، استاد دانشگاه استنفورد کرد آنجا که میگوید: هوش مصنوعی انسان‌ها را کنار نمی‌زند، اما انسان‌هایی که با هوش مصنوعی کار می‌کنند، جای انسان‌هایی را می‌گیرند که بلد نیستند از آن استفاده کنند در همین راستا Satya Nadella مدیرعامل مایکروسافت نیز تاکید میکند که در نهایت، هوش مصنوعی ابزاری برای تقویت خلاقیت انسانی است. سؤال این است: آیا ما مردم را برای استفاده از آن آماده می‌کنیم؟

دنیا درک کرده است که انقلاب تکنولوژی های نوظهور تضمین کننده آینده بهتر و درخشان کشورها است تا آنجا که بسیاری از کشورهای جهان، آموزش هوش مصنوعی را از دبستان برای کودکان در سرفصل های آموزشی قرار داده اند و در اقدامی جالب و قابل تامل امارات متحده عربی این آموزش ها را از مهدکودک آغاز کرده و اهداف خود را در سه بخش آماده‌سازی نسل آینده برای اقتصاد دیجیتال، تقویت تفکر انتقادی و خلاقیت و رهبری در تحول دیجیتال معرفی کرده است.

با این وجود سئوال این است که آیا روند آموزشی کنونی در ایران میتواند در آینده با دنیا رقابت کند یا آنکه ما مجبور خواهیم شد در زمینه تکنولوژی فقط شاهد سبقت کشورهای دیگر و شکوفایی آنها باشیم؟!!!

Ginni Rometty مدیرعامل سابق IBMنیز با تاکید بر اصل آموزش های مهارت افزا در زمینه هوش مصنوعی میگوید: آینده متعلق به کسانی است که می‌توانند با داده و هوش مصنوعی فعالیت کنند؛ نه فقط ماشین‌ها، بلکه انسان‌هایی که پشت آن‌ها هستند و آن را هدایت و کنترل میکنند
.
تمام موارد مطرح شده نشان از آن دارد که به قول سهراب سپهری چشم ها را باید شست جور دیگر باید دید و در حال حاضر نیاز حیاتی کشور تغییر سرفصل های آموزشی در مدارس و دانشگاهها و حمایت عملی از موسساتی نظیر مدرسه تکنولوژی شهرسازی است چرا که این حمایت ها حکم سرمایه گذاری برای آینده درخشان ایران را دارد.

پایان یادداشت نخست
نوید خواجه حسینی، پژوهشگر حوزه شهرسازی و فعال شهری