عباس شیرازی

فعالیت کشاورزی و سایر زیر بخش های آن از دیرباز تاکنون نقش محوری و بسزایی در زمینه اشتغال آفرینی و نیز تأمین معیشت اغلب ساکنین شهرستان رامشیر داشته و پویایی اقتصاد مردمان سخت کوش خلف آباد ، دیار هندوانه های معروف و شیرین بر این بخش پویا مبتنی است و این پیشه شرافتمندانه و با برکت ، یادگار اجداد آنان و به یُمن وجود رودخانه همیشه جاری جراحی بوده و هست.
اگر بخواهم به طور خلاصه گریزی به سرگذشت حوزه کشاورزی این شهرستان بزنم و از دگرگونی بنیادین این فعالیت و دوره تغییر فرآیند آبیاری اراضی از شیوه سنتی به شیوه مدرن بنویسم ؛ قابل ذکر است در دهه هفتاد وزارت نیرو و دیگر دستگاه های متولی با مشارکت بهره برداران صاحب نسق و بانک کشاورزی به دلیل استعداد و مرغوبیت اراضی جلگه یا همان دشت حاصلخیز رامشیر ، هم زمان با احداث سد تنظیمی ـ انحرافی بر روی رودخانه جراحی ، شبکه های آبیاری و زهکشی درجه ۱ و ۲ و سایر مستحدثات فنی را برای ۲۲ هزار هکتار اجرایی نمود و در اوایل دهه هشتاد بهره برداری از آن آغاز و در ادامه در دهه نود نیز بر اساس فرمان مقام معظم رهبری روند بازآفرینی و اجرای طرح تجهیز و نوسازی اراضی موجود در شبکه با سرمایه گذاری مهم دولت و به کارفرمایی وزارت جهاد کشاورزی توسط شرکت های جهاد نصر شروع و اراضی با تحولات عظیم مواجه شدند و در طی اجرای این طرح اراضی تسطیح اساسی شده و شبکه های آبیاری و زهکشی درجه ۳ و ۴ در آن ها تأسیس گردید و مقصود از این مخارج و صرف هزینه های کلان ، برداشتن گام های بلند و استوار در راستای ثروت آفرینی و ارتقاء درآمد کشاورزان با افزایش کمی و کیفی تولید محصولات کشاورزی و بالتبع خودکفایی و جلوگیری از خروج ارز از کشور و نیز تأمین امنیت غذایی بود .

لیکن در طی چند سال گذشته به علت کاهش نزولات آسمانی و نوسان در منابع و آورد آبی بالادست سد مارون و البته افزایش بی رویه مصارف در پایین دست سد مزبور به سبب بارگذاری بیش از اندازه و مبنای تعریف شده که ناشی از روی آوردن جوامع محلی به اقتصاد آب محور و توسعه کشت آبی در اراضی دیم است ، حوضه آبی مارون ـ جراحی دستخوش اتفاقات گوناگون و تنش های آبی متوالی شده است و با توجه به اینکه آب شبکه های آبیاری رامشیر از سد مارون تأمین می گردد این شبکه هم از این مخاطرات مستثنی نبوده و در طی برخی سال ها کشاورزان تحت شبکه با مشکلات عدیده ای دست به گریبان بوده اند .
علی ایحال احداث و بهره مندی از سد برای شهرستان رامشیر علیرغم ایجاد مزیت و فرصت های بیشمار ، خود به عنوان تهدیدی بزرگ جهت بروز لطمات و تحمیل ضرر و زیان به کشاورزان منطقه به شمار می رود ، زیرا مکانیزم سد به گونه ای طراحی شده است که دریچه های سواحل راست و چپ قابل تنظیم و کنترل می باشند و با هر گونه دستور ، آب در کانال های اصلی به میزان تعیین شده جریان یافته و یا قطع می گردد .

شایان ذکر است در تابستان سال جاری و قبل از تعیین کشت های صیفی ، کشاورزان رامشیری بنا به تجارب تلخ گذشته و آینده نگری و نیز اهمیت حفظ منابع و برخورداری از آب پایدار جهت کشت های پاییزه در سال زراعی جاری که به عنوان کشت اصلی و اقتصادی آنان محسوب می گردد ، اقدام به تنظیم طوماری با امضای ۴۵۰ کشاورز نموده و با مخاطب قرار دادن استاندار اسبق و روسای سازمان آب و برق و جهاد کشاورزی استان و نیز سایر مسؤلین و متولیان مرتبط با موضوع و ملاقات حضوری جمعی از بهره برداران با معاونت هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منطقه ای استانداری خوزستان ، آنان را از عدم لحاظ کشت شلتوک و سایر گیاهان پُر آب بر نظیر ذرت در برنامه الگوی کشت تابستانه به علت مصرف بالای آب توسط زراعت های مذکور و هدر رفت منابع استراتژیک ، مصرانه بر حذر داشتند که متأسفانه هیچ وقعی به خواسته آنان گذاشته نشد و عاقبت اندیشی کشاورزان در اثر مصلحت اندیشی دست اندرکاران امور به نتیجه نرسید و کشت معیشتی شلتوک به روش خشکه کاری در برنامه الگویی کشت تابستان لحاظ و اجرایی گردید که نتیجه آن بروز ضرر و زیان به اغلب شلتوک کاران به دلیل نوسان در تأمین آب در بازه های منقطع و با فاصله زمانی زیاد بوده است و از سویی منابع ذخیره شده پشت سد هم تاکنون به دلیل اُفت چشمگیر آورد ناشی از عدم وقوع نزولات مؤثر آسمانی کاهش یافته و روز به روز این ذخیره به نقطه بحرانی و خطر نزدیک می شود و شوربختانه پیش بینی منطقی کشاورزان در حال تحقق است .

حال با توجه به شرایط و وضعیت پیش آمده برای ذخایر سد مارون ، سازمان آب و برق ضمن خُلف وعده و عدم تحقق مصوبات نشست های استانی و بر خلاف تأکید استاندار در جلسه اخیر شورای کشاورزی ، آب و منابع طبیعی استان مبنی بر «عدم مشکل در زمینه تامین آب کشت پاییزه» ، رهاسازی آب را با تأخیر و کمتر از میزان تعیین شده آغاز نمود که عملکرد

آنان سبب بروز نارضایتی شدید و سلب اعتماد کشاورزان گردید که با پیگیری های مسؤلین میزان رهاسازی از سد مارون و در نتیجه در شبکه آب رسانی افزایش یافت و تا حدودی مسائل و مشکلات مرتفع گردید .
لذا آنچه که موجب گردید شبکه آبیاری را تهدید بدانم آنست که انتهای حوضه آبی مارون و قبل از تالاب بین المللی ، بخشی از اراضی زراعی شهرستان شادگان واقع و تاکنون تشنه مانده اند و کشاورزان آن دیار چشم امید به رسیدن آب رودخانه جراحی دوخته اند اما آنچه که آگاهانه و یا نا آگاهانه از نظرها مغفول و از دیدگان پنهان مانده است مقطع و فاصله پشت سد شهدای رامشیر تا شهرستان شادگان است که با توجه به میزان آب رهاسازی شده از سد که با میزان بسیار بالا و چند برابری از شبکه رامشیر است ، چگونه تاکنون آب به میزان مکفی به حوزه این شهرستان وارد نشده و اراضی آن خشک و تشنه مانده اند و مهمتر اینکه برداشت محدود و کم در شبکه های ساحل راست و چپ که به طور یقین این میزان کافی نیست و کمتر از ظرفیت اسمی و استاندارد شبکه آب رهاسازی شده است و انتهای هر دو شبکه و آخر دریچه ها کمبود آب دارند در برابر این حجم خروجی از سد ، عدد قابل توجه ای نیست و این میزان بالای آب موجود در رودخانه و پس از مقطع سد تنظیمی رامشیر که می بایست توسط عوامل اجرایی مدیریت امور آب که متولی رودخانه هستند کنترل گردد در چه مکان هایی و به چه منظوری برداشت می شوند و این سوال پیش می آید آیا تاوان و هزینه اغماض و اهمال در وظیفه کارگزاران امر را باید کشاورزان درون شبکه رامشیری پرداخت نمایند ؟

در این وانفسا و وضعیت بغرنج اقتصادی بروز هر گونه تنش آبی برای اراضی مرغوب و حاصلخیز درون شبکه رامشیر نامطلوب و منجر به ضرر و زیان هنگفت به کشاورزان رنج دیده می گردد و از سویی قطعاً این همه سرمایه گذاری و خرج اعتبارات جهت اجرای پروژه های تجهیز و نوسازی اراضی و همچنین برنامه های شکوفایی اقتصادی و اجتماعی در طول ادوار گذشته به هدر خواهند رفت ، لذا ضرورت دارد و می طلبد سازمان آب و برق به جای کاهش میزان رهاسازی و یا قطع آب در شبکه های آبیاری رامشیر که در برخی موارد اقدام آن ها منجر به نارضایتی عمومی و تجمعات فراگیر و بروز تنش های اجتماعی و احتمالاً امنیتی می گردد ، با اتخاذ تدابیر لازم نیروها و امکانات خود را بسیج نموده و در راستای پایش و بررسی برداشت ها و مصارف در فاصله بعد از سد رامشیر تا شهرستان شادگان اقدامات اساسی و اصولی را انجام دهند و با نظارت دقیق بر مجوزات ، میزان برداشت آب توسط ایستگاه های پمپاژ و سطوح کشت مندرج در هر مجوز و محل های مصرف را ملاحظه و ضمن جلوگیری از برداشت های اضافی و غیر قانونی و نیز پیشگیری از توسعه و اجرای طرح های دارای مصارف غیر زراعی و باغی نظیر حوضچه های پرورش ماهی حتی در اراضی مجاز برداشت آب و بالاخص ممانعت از توسعه کشت در اراضی جدید ، بایر و شوره زار و البته به طور ویژه با معضل فروش غیرمجاز آب برخورد نمایند تا با اعمال این سرکشی ها و تدقیق در امور ، آب مورد نیاز شبکه و اراضی کشاورزی شهرستان شادگان هم به لحاظ حق آبه و هم تعهدات تأمین آب در اسرع وقت و به کفایت فراهم گردد .

عباس شیرازی جمعه ۲۵ آبان ماه ۱۴۰۳