دکتر عباس امام

عضو هیئت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز

1. مقدمه

در تمام نظام های آموزشی سرتاسر جهان، جهت گیری سرفصل های آموزشی دوره های کارشناسی،علی الاصول بر پایه پرورش مهارت های عملی بازار-محور می باشد چراکه دانشجویان این دوره ها قرار است پس از پایان تحصیلات وارد بازار کار محیط های به کارگیری دانسته ها و مهارت های فراگرفته برای حل و فصل مسایل عینی  شغلی شده تا بتوانند گره گشای نیازهای روزمره محیط کاری خاص خودباشند؛ خواه در فضای کاری متنوع بخش خصوصی، و خواه فضاهای کاری بخش های دولتی و نیمه دولتی . به صورت عینی تر و مصداقی تر، این محیط های نیازمند مهارت های گره گشای دانش آموختگان مقطع کارشناسی عبارتند از : صنعت،کشاورزی، آموزش و پرورش، بهداشت و پزشکی، رسانه ها و ارتباطات، نظام قضایی، نیروهای مسلح، نظام بانکی، و غیره. پیداست که در نظام آموزش عالی ما نیز تهیه و تدوین سرفصل های دروس دوران تحصیلات کارشناسی باید بر همین مبنا باشد، و چنین هم هست ، اما با شدت و ضعف هایی که گاه کل فلسفه برگزاری دوره را خدشه دارمی کند و باعث نقض غرض منطقی تحقق عملی اهداف نهایی دوره می گردد.

درباره جدیدترین برنامه سرفصل های وزارتی دوره کارشناسی رشته مترجمی زبان انگلیسی(با عنوان”برنامه درسی بازنگری شده دوره کارشناسی پیوسته رشته مترجمی زبان انگلیسی”  مصوب ۲۹/۸/۱۳۹۶ از سوی “شورای تحول و ارتقای علوم انسانی”) که پس از ۲۶ سال مورد بازبینی قرار گرفته است،خوشبختانه این جهت گیری منطقی آموزشی در مجموع لحاظ گردیده، مانند افزودن درس های مهارت پرور بازار-محور زیر:

• ترجمه و فناوری
• ترجمه متون علوم انسانی از انگلیسی
• ترجمه متون علوم انسانی از فارسی
• ترجمه دیداری- شنیداری
• ترجمه متون اسلامی از فارسی
• ترجمه شفاهی پیاپی
• ترجمه شفاهی همزمان
• حوزه های نوین ترجمه
• ترجمه متون علمی و تخصصی
• ترجمه تشریحی

اما شوربختانه هنوز موارد زیادی از وجود سرفصل های غیرمرتبط در “برنامه”  دیده می شوند که در تعارض با اهداف منطقی آموزشی کلیت دوره می باشند؛ سرفصل هایی که هیچ نقشی در پرورش مهارت های بازار-محور ترجمه (انگلیسی-فارسی / فارسی-انگلیسی) ندارند. از این گونه درس های غیرمرتبط موجود در”برنامه بازنگری شده”، می توان به دروس پرشمار زیر اشاره کرد:

• ۱۹  واحد عمومی غیرمرتبط با پرورش مهارت های بازار-محور ترجمه (انگلیسی-فارسی / فارسی-انگلیسی)
• ۶ واحد غیرمرتبط با پرورش مهارت های بازار- محور ترجمه کتبی،ترجمه شفاهی، و ترجمه دیداری-شفاهی(انگلیسی-فارسی / فارسی-انگلیسی)؛ با عنوان های  اصول و روش تدریس(۲ واحد)، روش تدریس مهارت ها(۲ واحد)، آزمون سازی(۲ واحد)
• ۱۰ واحد از مجموعه نخست واحدهای اختیاری موسوم به “زبان دوم” (معمولا،زبان فرانسه)، و نیز ۱۰ واحد از مجموعه دوم واحدهای اختیاری ، مانند واحدهای درسی”آشنایی با ادبیات تطبیقی”، “مبانی نقد ادبیات و فیلم”،”نمایشنامه در ادبیات انگلیسی”،”روزنامه نگاری الکترونیک” و “مطالعات گفتمانی فضای مجازی”.

از این رو، در”برنامه” ای اینچنینی که از  مجموعه ۱۳۶ واحد آن تقریبا ۴۵ واحد آن با پرورش مهارت های ذیربط بازار- محور ارتباطی ندارند، منطقا انتظار می رود محتوای درس ها از لحاظ آموزش آکادمیک با مجموعا ۸۲ مدل ذیربطدانشگاهی آموزش ترجمه در سطح جهان همخوانی داشته باشد (Oraki & Tajvidi,2020). این دو پژوهشگر ایرانی،  ۴۷  مدل جهانی برای آموزش ترجمه کتبی و ۳۵ مدل برای آموزش ترجمه شفاهی را ارائه داده اند که هیچ یک از آن ها از این جنبه عام با “برنامه” ی آموزش ترجمه مقطع کارشناسی دانشگاه های ایران شباهتی ندارند.

2. حلقه های مفقوده پژوهشگری در برنامه درسی بازنگری شده مترجمی زبان انگلیسی

با درنظر داشت توضیحات پیشگفته، حال بگذارید ببینیم این “برنامه بازنگری شده” برای مخاطب هایی با چه سطح دانش یا توانش ترجمه از انگلیسی به فارسی یا بالعکس تدوین شده است. من، شخصا بر اساس اطلاعات و تجارب آموزشی خود در تدریس به دانشجویان رشته مترجمی زبان انگلیسی در حدود ۳۰ سال گذشته، می توانم ادعا کنم که شاید ۸۰ درصد دانشجویان رشته مترجمی زبان انگلیسی تا قبل از ورود به دوره، در خوش بینانه ترین حالت حتی ۴ عنوان کتاب ترجمه شده (به/از فارسی) نخوانده اند، چه رسد به مطالعه کتاب ها یا مقالات گوناگون تخصصی مرتبط با کندوکاو در ابعاد ریز و درشت و پست و بلندفنی و تخصصی ترجمه. افزون بر این ،در طول دوران تحصیل مقطع کارشناسی ، نیزدانشجویان عموما درگیر مطالعه و ازبرکردن مطالب کتاب ها و جزوات درس های گوناگون (بعضا بی ربط با مهارت آموزی بازار محور)هستندوبیشتردغدغه موفقیت در امتحانات الزامی را دارند، و نه ضرورتا انجام مطالعات داوطلبانه و یا ذوقی  ترجمه- محور.البته،بی تردید من نمی توانم تجربه خود را به تجارب همه دیگر مدرسان ترجمه تعمیم یا تعمیم افراطی دهم، اما گمان می کنم بعید است میانگین تجارب دیگر مدرسان از میزان دانش و توانش ترجمه ای دانشجویان این رشته بتواند این ارقام آماری را به زیر ۵۰-۶۰ درصد برساند(خود این موضوع، می تواند دستمایه یک پژوهش تخصصی در این زمینه باشد). این نکته، از این جنبه اهمیت دارد که به نوشته منبع پیشتاز و معتبر ترجمه پژوهی ویلیامز و چسترمنWilliams & Chesterman,2011)) مطالعه متون ترجمه  شده و انجام ترجمه عملی، “پیش نیاز” هرگونه ترجمه پژوهی است:

پیش از اقدام به ترجمه پژوهی، این نکته از اهمیت بنیادین برخوردار است که فرد مقداری کارتجربی ترجمه انجام داده باشد؛ خواه در کلاس های ترجمه و خواه در دیگر محیط های حرفه ای ترجمه. یک فرد ترجمه پژوه بی تجربه در ترجمه عملی، بسیار شبیه به مصداق اصطلاح عامیانه معروفی است که به کنایه و طعنه آمیز می گوید” طرف،گز نکرده میگه پاره کن” یا “طرف،کنار گود نشسته، میگه لنگش کن” ؛رویکردی ناپسند که مردم عطایش را به لقایش می بخشند. دشوار، یا شاید حتی محال، است که فردی بی تجربه در انجام ترجمه عملی بتواند فرآیندهای ذهنی ترجمه،گزینش های واژگانی و دستوری،محدودیت های مترجم در فرآیند ترجمه، و یا ساز وکارهای موجود در این روند را بخوبی دریابد.در واقع، درترجمه پژوهی،”نظر”و”عمل”از یکدیگرجدایی ناپذیر هستند ؛ درست همچون دیگر زمینه های دانش بشری ( ۳ :Williams & Chesterman,2011).

باری، در فضایی این گونه نگران کننده است که در” برنامه بازنگری شده” ۴ واحد نیز به پژوهشگری در مسایل ترجمه اختصاص داده شده است: اصول و روش تحقیق( ۲ واحد)، پژوهش در مطالعات ترجمه(۲ واحد). حال ، اگر از جنبه اولویت منطقی مهارت پروری ذیربط و بازار محوری به برنامه بنگریم، متوجه می شویم که در بخش سرفصل منابع توصیه شده برای آموزش درس”اصول و روش تحقیق”، در مجموع ۱۲ منبع(۸ منبع انگلیسی و ۴ منبع فارسی) به شرح زیر معرفی شده اند که هیچ کدام ارتباط مستقیمی با ترجمه پژوهی ندارند:

Creswell, J. W.(2014). Research Design: Qualitative, Quantitative , and Mixed Methods Approaches.(4^th ed.). USA: Sage.

Given, L.M.(Ed.)(2008). The Sage Encyclopedia of Qualitative Research Methods (2 Vols.). Thousand Oaks, California: Sage.

Hubbach, S.M.(1996). Writing Research Papers across the Curriculum (4^th ed.). San Diego, California, Harcourt Brace College Publishers.

Matthews, B. & Ross, L. (2010). Research Methods: A Practical Guide for the Social Sciences. Harlow, England: Pearson Education.

Ridley, D.(2012). The Literature Review: A Step-by-Step Guide for Students (2^nd ed.). Thousand Oaks, California: Sage.

The American Psychological Association (2012). Publication Manual of the American Psychological Association (6^th ed.).Washington: American Psychological Association.

Wallwork, A. (2011). English for Writing Research Papers. New York: Springer.

Winkle, A. C. & Metherell, J. R.(2012). Writing Research Paper (8^th ed.). Boston: Wadsworth.

ازکیا،مصطفی و دربان آستانه،علیرضا(۱۳۹۵).  روش های کاربردی تحقیق(دو جلد)(چاپ سوم). تهران: کیهان.

حافظ نیا،محمدرضا(۱۳۸۹). مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی(ویراست سوم). تهران : سمت.

دلاور،علی(۱۳۹۳). روش تحقیق در روان شناسی و علوم تربیتی(ویرایش چهارم). تهران:ویرایش.

سرمد،زهره، بازرگان، عباس و حجازی،الهه(۱۳۹۶). روش های تحقیق در علوم رفتاری(چاپ سی ام). تهران: آگه.

به این ترتیب، آیا به جای این منابع غیرذیربط ، بهتر نبود به گونه ای هدفمند از نمونه های تحقیقات محدود ، مختصر ، و ساده مرتبط با ترجمه در منابع فارسی(نشریات علمی-ترویجی مانند “فصلنامه مترجم”، برخی مقالات خرد و مختصر همایش های ایرانی ذیربط، برخی مطالب پژوهشی کم حجم مترجمان برجسته ، مطالب ذیربط در سایت های خبری – تحلیلی فارسی زبان، نشریات عمومی فارسی زبان  و…) استفاده کرد، در قالب های پژوهشی  مرتبط، برخی چندو چون های پژوهشگری ترجمه را به نوآموزان مقطع کارشناسی آموزش داد، و بعد همان مطالب را از جنبه های گوناگون با دانشجویان درس مربوطه مورد بحث و بررسی قرارداد تا از طرح و بحث آن مسایل در کلاس به گونه ای فعال و مشارکتی نکاتی را فراگیرند؟ بدیهی است با توجه به محدودیت تعداد جلسات هر نیمسال تحصیلی ، به جای صرف وقت تمام جلسات روی منابع پژوهشگری مرتبط با علوم رفتاری، علوم تربیتی، علوم اجتماعی، منابع تخصصی و سنگین پژوهشگری، و دانشنامه های تخصصی مانند Sage(مجموعه منابع ۱۲ گانه بالا)، بهتر است وقت ارزشمند آموزش در نیمسال تحصیلی را به منابع ذیربط محیط ایران اختصاص داد تا بهره ای بهینه به دست آید، و از انباشتن ذهن  دانشجو- پژوهشگر نوآموز بی تجربه، با برخی مفاهیم پیچیده ، دیریاب و غیرکاربردی پژوهشگری ترجمه در این مقطع خودداری کرد.

افزون بر این، یکی از روش های تجربی محدود و مختصر پژوهشگری ترجمه که در منابع تخصصی ذیربط سال های اخیر بسیار بر آن تاکید می شود(William & Chesterman,2011;Hatim,2013) ولی متاسفانه دراین”برنامه”مغفول مانده،روش پژوهش عملی محدود موسوم به “اقدام پژوهی”(Action Research) است که در چارچوب آن می توان یک تحقیق ترجمه -محور مختصر را به دانشجو واگذار کرد(زیرنظر استاد)، تا پس از مشارکت عملی دانشجو در فرآیند انجام ترجمه شخصی و مساله یابی و حل مساله ذیربط، در پایان نکته یا نکاتی از ترجمه پژوهی را به صورت تجربی فراگیرد. در این نوع پژوهشگری ترجمه-محور، دانشجوی بی تجربه فقط کار مترجمان را بررسی نمی کند، بلکه باید خود نیز عملا مقداری ترجمه عملی مرتبط با پژوهش خود انجام دهد تا در جریان این فرآیند تحت نظر استاد درس در پایان در فرآیند چرخه ی نظری-عملی “ترجمه-پژوهش- ترجمه”(practice-research-practice) نکته یا نکاتی را به صورت عملی و کاربردی از پژوهش شخص خویش فراگیرد. این گونه عمل کردن درس آموز تجربی –مشارکتی در ترجمه پژوهی ، راهی است برای دوری گزیدن از گمانه زنی های محض و تکرار طوطی وار نظرات و نظریات صاحب نظران منابع تخصصی دانشگاهی . طبیعی است تا فردی خود به صورت عملی مهارت طاقت فرسا و پرپیچ و خم ترجمه را تجربه نکند، مصداق ضرب المثل سرزنشگرانه “ذات نایافته از هستی بخش/ کی تواند که شود هستی بخش ؟” خواهد بود . در واقع، ازدیدگاه یکی از پژوهشگران نام آشنای ترجمه پژوهی به نام باصل حاتم(Basil Hatim)،درچارچوب “اقدام پژوهی تجربه – محور ترجمه” (practice-driven action research)، مترجم یا کارآموز مترجمی فردی نیست که صرفا مصرف کننده یافته های پژوهش های دیگران باشد …. ، بلکه فردی است که باید درعین عملکردژرف اندیشانه(reflective practice) خود نیز شدیدا در یافتن و تعیین مشکل یا چالش پیش روی خود مشارکت کند (Hatim,2013:10 ) .به همین دلیل، در همان منبع و همانجا حاتم مدل آموزشی پرورش پژوهشگر مترجمی مطلوب خود را مدل “مترجم-پژوهشگر”می نامد.

دیگرکاستی این سرفصل آن است که برای ارجاع دهی استنادی ، روش ارجاع دهی APA  را معرفی کرده است؛ در صورتی که انتظار می رود در پژوهشگری ترجمه از روش ارجاع دهی ذیربط ترجمه پژوهی موسوم به “شیوه نامه هاروارد”(Harvard System) استفاده کرد که در کتاب ها و نشریات تخصصی ترجمه پژوهی عموما از آن استفاده می شود(Williams & Chestermn,2011:34-35 )، و نه از شیوه نامه APA که بیشتر در نشریات گرایش آموزش زبان انگلیسی(TEFL یا TESOL) مورد استفاده قرار می گیرد.

در درس بعدی معطوف به پژوهشگری در ترجمه در “برنامه بازنگری شده”، با عنوان”پژوهش در مطالعات ترجمه”(۲ واحد) ، ویژگی های سرفصل های ارائه شده خوشبختانه قابل قبول تر است. مهمترین ویژگی مثبت این درس که دربخش های” اهداف کلی درس”، “سرفصل درس” ، “منابع” ، و “شیوه ارزشیابی” مشخص شده اند، عبارت است از ارتباط موضوعی  آن ها با عنوان کلیت برنامه و عنوان درس. به عنوان مثال، در بخش”اهداف کلی درس”، موارد زیر مطرح شده اند که در مجموع قابل قبول و واقع بینانه به نظر می رسند:

آشنایی دانشجویان با

• حوزه های پژوهش در مطالعات ترجمه
• چارچوب های نظری و روش شناسی انواع پژوهش در مطالعات ترجمه
• روش ها و ابزار گردآوری داده ها در پژوهش های مطالعات ترجمه
• چگونگی گزارش نتایج پژوهش (توصیف،تبیین،تحلیل یافته های پژوهش)
• انجام پژوهش تجربی در مقیاس کوچک درباره یکی از حوزه های پژوهش در مطالعات ترجمه

دربخش “سرفصل درس” نیز ۱۱ مورد ذکر شده اند که بیشتر آن ها منطقی به نظر می رسند(به استثنای مثلا مورد های “پژوهش های پیکره بنیاد” یا “چارچوب های نظری پژوهش در مطالعات ترجمه”):

– حوزه های پژوهش در مطالعات ترجمه

– معرفی نشریات و پایگاه های اطلاعاتی مرتبط با مطالعات ترجمه

– پژوهش های تجربی در مطالعات ترجمه

– پژوهش های آزمایشی در مطالعات ترجمه

– پژوهش های فرآیندمحور در مطالعات ترجمه

– پژوهش های تاریخی در مطالعات ترجمه

– گزارش یافته ها و نتایج پژوهش در قالب جدول و انواع نمودار

– بحث و تبیین یافته های پژوهش

– نگارش بخش های مقاله پژوهشی

اما در بخش بعد ، با عنوان “منابع”، متوجه می شویم که کل ۹ مورد منبع معرفی شده به زبان انگلیسی هستند، و شوربختانه علی رغم وجود صدها کتاب و مقاله مرتبط با پژوهشگری ترجمه به زبان فارسی هیچ نشانی از منابع فارسی ذیربط در منابع درس به چشم نمی خورد! مگرنه ترجمه اصولا فرآیندی است میان زبانی که در آن دو زبان و فرهنگ منبع و مقصد وجود دارند؟ پس، چرا علی رغم وجود پرشمار منابع فارسی ترجمه پژوهی در ایران ، نبایستی از منابع ارزشمند و مرتبط ترجمه پژوهی فارسی در این فهرست منابع، اثری به چشم بخورد؟! همچنین ، توجه فرمایید که از همه ۹ مورد منبع(فهرست زیر) به جز یک منبع بسیارمفید و ذیربط(منبع شماره ۷)، بقیه منابع هریک واجد صفتی است که آن را برای این دانشجویان(به شرحی که در بخش ۲.  بالا تشریح کردیم) کم اثر و کم بازده می کند؛ از جمله، منبع شماره ۱ (از نظر سطح زبان و ژانر علمی، ویژه دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد ترجمه پژوهی)، منبع شماره ۲ (مرتبط با زبانشناسی کاربردی، بویژه آموزش زبان انگلیسی، و نه ترجمه پژوهی)، منبع شماره ۳(مرتبط با زبانشناسی کاربردی، بویژه آموزش زبان انگلیسی، و نه ترجمه پژوهی)، منبع شماره ۴ (از نظر سطح زبان و ژانر علمی، ویژه دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد زبان شناسی، و نه ترجمه پژوهی)، منبع شماره ۵ (از نظر سطح زبان و ژانر علمی، ویژه دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد ترجمه پژوهی)، منبع شماره ۶ (از نظر سطح زبان و ژانر علمی، ویژه دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد ترجمه پژوهی)، منبع شماره ۷( منبع کاملا ذیربط و مناسب)؛ منبع شماره ۸ (مرتبط با زبانشناسی کاربردی، بویژه آموزش زبان انگلیسی، و نه ترجمه پژوهی)، منبع شماره ۹ (از نظر سطح زبان و ژانر علمی، ویژه دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد ترجمه پژوهی). ناگفته نماند حتی درباره این ۹ منبع مشخص نشده که کدام بخش یا بخش های مشخص آن ها بایستی در کلاس و دوره مورد استفاده قرار گیرند؛ بی تردید هیچ دانشجویی در مقطع کارشناسی از توانایی زبانی و تخصصی لازم برای  مطالعه این ۹ منبع برخوردار نیست چراکه تمام این منابع به سبک و سیاق(ژانر) انگلیسی ویژه کتاب های تخصصی دانشگاهی نوشته شده اند!

1. Angelelli, C. V., & Baer, B.J. (Eds.). (2016). Researching Translation and Interpreting. London: Routledge.
2. Dornyei, Z. (2007). Research Methods in Applied Linguistics. Oxford University Press.
3. Hashemi, S.M.R. (2014). Understanding Research in Applied Linguistics. Tehran: Samt.
4. Litosseliti, L. (Ed.)(2010). Research Methods in Linguistics. New York: Continuum.
5. Mellinger, C. D., & Hanson, T. A. (2017). Quantitative Research Methods in Translation and Interpreting Studies. London: Routledge.
6. Saldanha, G., & O’Brien, S. (2013). Research Methodologies in Translation Studies. Manchester: St. Jerome.
7. Williams, J., & Chesterman, A. (2011). The Map: A Beginner’s Guide to Doing Research in Translation Studies (5^th ed.). London: Routledge.
8. Weisberg, R., & Buker, S. (1990). Writing up Research: Experimental Research Report Writing for Students of English. Englewood Cliffs: Prentice-Hall.
9. Zanettin, F. (2012). Translation-driven Corpora: Corpus Resources for Descriptive and Applied Translation Studies. London: Routledge.

3. کلیات سرفصل پیشنهادی برای پژوهشگری ترجمه در مقطع کارشناسی

اکنون، با توجه به توضیحات پیشگفته درباره ویژگی های “واقعی” مجموعه دانشجویان مقطع کارشناسی رشته مترجمی زبان انگلیسی در ایران، پیشنهاد می شود ۴ واحد فعلی معطوف به پژوهشگری در مطالعات ترجمه در “برنامه بازنگری شده”، به گونه ای واقع بینانه ، هوشمندانه ، هدفمند و به دور از آرمانگرایی تخصصی- انتزاعی، با تمرکز بومی گرایانه هرچه بیشتر بر نیازهای جامعه فارسی زبان هدف ترجمه ، یافته های رشته مطالعات ترجمه و دیگر منابع تخصصی مناسب با توانایی های دانشجویان ایرانی این مقطع، و همچنین بهره گیری بیشینه/ بهینه از منابع فارسی ذیربط، دو درس مدنظر به شکل زیر بازآرایی و اجرا گردند:

• پژوهش در مطالعات ترجمه (۱)
• پژوهش در مطالعات ترجمه (۲)

منبع درسی هر دو نیمسال:

Williams, J., & Chesterman, A. (2011). The Map: A Beginner’s Guide to Doing Research in Translation Studies (5^th ed.). London: Routledge.

(البته، می توان به جای این منبع یا درکنار آن از هر منبع درسی ذیربط دیگری که به لحاظ اعتبار و شناخته شدگی در حد همین منبع یا معتبر و روزآمدتر از آن باشد، نیز بهره گرفت).

پیشنهاد می شود در”پژوهش درمطالعات ترجمه(۱)” ، ۵ فصل نخست The Map به صورت تفصیلی آموزش داده شود، و در”پژوهش در مطالعات ترجمه(۲)”، ۵ فصل بعدی The Map تدریس گردد. درعین حال، لازم است مدرسان هردودرس(درکنارکارتفصیلی روی محتویات منبع مورد نظر)، هم از منابع پرشمار فارسی ذیربط(بویژه، مقاله ها و مطالب فارسی مناسب درک و فهم دانشجویان این مقطع) بهره گیرند، و هم یکایک دانشجویان را در قالب شیوه  اقدام پژوهی به صورت همزمان هم با یادگیری مسایل ریز و درشت ترجمه عملی و هم یادگیری جزییات پژوهشگری در مطالعات ترجمه آشنا سازند.

امیداست با شناخت و تایید وجود این گونه حلقه های مفقوده “در برنامه بازنگری شده دوره کارشناسی پیوسته مترجمی زبان انگلیسی ” ، و با اعمال پیشنهادات چندگانه پیشگفته بتوان شرایطی در آموزش پژوهشگری ترجمه بوجود آورد که  ما را دستکم یکی دو گام بیش از پیش به دستیابی به اهداف آموزشی این درس، و فراگرفتن و پرورش مهارت های بازارمحور رهنمون شود.

منابع

Hatim , B.(2013). Teaching and Researching Translation (2^nd Ed.). Edinburgh: Pearson Education Limited.

Oraki, Abouzar & Tajvidi, Gholam Rreza(2020). Training Translators and Interpreters: The Need for a Competence-based Approach in Designing University Curricula. Iranian Journal of English for Academic Purposes, ۹(۲).۴۲-۵۶.

Williams, J., & Chesterman, A. (2011). The Map: A Beginner’s Guide to Doing Research in Translation Studies (5^th ed.). London: Routledge.