در یک کشور مبنای فعالیت، مونتاژ و فروش خودرو بدون انتقال فناوری است و در کشوری دیگر با نگاه به آینده، تولید محصولات برقی و خودروهایی با فناوری جدید در دستور کار است. عربستان با حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی به دور از هیجانات سیاسی مسیر توسعه برقی‌ها را فراهم کرده است.

تمرکز بر تولید محصولات برقی آن هم با سرمایه‌گذاری سنگین دولت حالا بسیاری از کشورها را بر آن داشته که از چینی‌ها برای تولید و گسترش محصولات سبز خودرویی، تقاضای همکاری یا سرمایه‌ گذاری کنند. یکی از این کشورها عربستان سعودی است که هفته گذشته قراردادی به ارزش۵/۶ میلیارد دلار با یک شرکت چینی به نام Human Horizons برای تولید خودروهای الکتریکی امضا کرد.

عربستان سعودی پیش از این در حوزه خودرو فعالیت محدودی با شرکت‌های چینی داشته، اما همراه با پیشرفت خودروسازان این کشور به‌خصوص در حوزه محصولات برقی، حالا تمایل زیادی به حضور چینی‌ها در این کشور دارد. اما فعالیت گسترده چینی‌ها در ایران با اعمال تحریم‌های اولیه علیه کشورمان کلید خورد.

زمینه اجرایی قرارداد عربستان سعودی و چین برای تولید محصولات برقی به‌زودی آغاز خواهد شد؛ این در شرایطی است که سند جامع همکاری ایران و چین که سال ۹۵ به امضا رسیده هنوز فاقد نشانه‌هایی از فعالیت جدید خودرویی دو کشور است.رفتار چینی‌ها در خصوص سرمایه‌گذاری و فعالیت خودرویی در دو کشور عربستان سعودی و ایران از آن جهت قابل‌بررسی است که خودروسازان این کشور تمایل به مونتاژ و واردات محصولات تولیدی خود در ایران دارند، حال آنکه از فناوری‌های برتر یا محصولات برقی خبری نیست.

اگر چینی‌ها از همان سال ۹۵ به عهد خود در طراحی شهرک صنعتی تولید خودرو و صنایع مرتبط با تمرکز بر استفاده از فناوری انرژی تجدیدپذیر که از جمله مفاد مهم خودرویی در سند ۲۵ساله ایران و چین است، وفادار مانده بودند، به طور حتم در شرایط کنونی شاهد تحولات بسیاری در خودروسازی کشورمان بودیم و حتی جلوتر از عربستان سعودی در همکاری با چینی‌ها حرکت می‌کردیم. این در شرایطی است که ظاهرا خودروسازان این کشور به مونتاژ محصولات خود و حتی واردات رضایت دارند و تمایل به عقد قراردادهایی همچون قرارداد مشابه با عربستان سعودی، برای تولید محصولات برقی و با فناوری جدید در ایران ندارند.

بر اساس گزارشی از چاینا دیلی، خودروهای چینی در عربستان از محبوبیت زیادی برخوردار هستند، به طوری که در سال ۲۰۲۰ بیش از ۲۰هزار دستگاه از چانگان در عربستان سعودی به فروش رفته است؛ متقاضیان این برند خودرویی تا ماه مه ۲۰۲۱ در عربستان از مرز ۵۵هزار نفر عبور کرد که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۴۷درصد افزایش یافته بود. اتوبوس‌های مدرسه و مسافرتی ساخت چین نیز بخش زیادی از بازار خودروهای تجاری عربستان سعودی را به خود اختصاص داده‌اند.

در سال ۲۰۲۰، از مجموع یک‌میلیون خودرویی که چین به خارج از کشور صادر کرده بود، ۱۰هزار دستگاه خودرو به عربستان صادر شده بود؛ این در شرایطی است که مونتاژ خودروهای چینی در ایران به بیش از ۶۰هزار دستگاه خودرو در سال می‌رسد. همان‌طور که مشخص است سابقه حضور خودروسازان چینی در ایران بیشتر از عربستان سعودی است و به دلیل تمایل سیاستگذار ایرانی به تولید و مونتاژ خودرو آن هم با هر شرایط و قیمتی، ظاهرا سود چینی‌ها در مونتاژ خودرو در ایران است. بااین‌حال عربستان سعودی تاکنون از واردات محصولات چینی بهره برده است.

حالا اما قرارداد ۶/ ۵میلیارد دلاری با یک شرکت چینی برای تولید خودروهای الکتریکی، حضور چینی‌ها در عربستان سعودی را برجسته‌تر می‌کند و به طور حتم منشأ تحول در حمل‌ونقل این کشور خواهد شد. اما خودروهای برقی در محصولات مونتاژکاران چینی حاضر در ایران هیچ جایگاهی ندارد و حتی چشم‌اندازی نیز در این زمینه وجود ندارد.

در مورد تفاوت حضور چینی‌ها در دو کشور کارشناسان دلایل متفاوتی ارائه می‌کنند؛ از جمله منشأ بسیاری از این تفاوت‌ها را به دولت‌های ایران و عربستان سعودی ربط می‌دهند. آنچه مشخص است تحریم‌های ثانویه برای خودروسازان چینی و حتی دولت این کشور این موضوع را روشن کرد که ریسک سرمایه‌گذاری در ایران زیاد است و رفتارهای فی‌البداهه و خلق‌الساعه سیاستگذار خودرویی ایران، مانع از سرمایه‌گذاری در کشورمان می‌شود.

شنیده می‌شود که اجرای سند جامع همکاری ۲۵ساله دو کشور نیز تحت‌تاثیر این موضوع قرار دارد و چینی‌ها در انتظار فرجام برجام هستند تا تصمیم نهایی را در مورد سرمایه‌گذاری در ایران بگیرند. درحال‌حاضر خودروسازان چینی حاضر در ایران با جوینت شدن با شرکت‌های داخلی فعالیت محدودی دارند و نه‌تنها از ظرفیت قطعه‌سازی کشورمان بهره نمی‌برند بلکه خودروهای خود را با قیمت بالایی نسبت به محصولات مشابه جهانی به فروش می‌رسانند. البته که این موضوع نیز ناشی از نوسان نرخ ارز و همچنین انحصار خودرو در کشور است، بااین‌حال با توقف واردات خودرو به کشور، چینی‌ها طی چهار سال گذشته با فعالیت محدود خود در بازار ایران یکه‌تازی می‌کنند.

به نظر می‌رسد اگر ریسک سرمایه‌گذاری در ایران بالا نبود و دولت نیز از سرمایه‌گذاری خارجی حمایت تام می‌کرد، حالا چینی‌ها منشأ تحول در بازار خودروی کشورمان می‌شدند؛ این در شرایطی است که دولت ایران نه‌تنها با اتخاذ تصمیمات اقتصادی و سیاسی ریسک حضور سرمایه‌گذاران در ایران را بیشتر کرد، بلکه برای شرکت‌های خارجی حاضر در کشورمان نیز با تصمیمات فی‌البداهه و مقررات خلق‌الساعه، محدودیت‌هایی ایجاد کرده است. نمونه آخر نیز قیمت‌گذاری دستوری برای محصولات خودروسازان چینی است، اتفاقی که در هیچ جای دنیا نمونه آن قابل‌مشاهده نیست؛ اینکه دولت با دخالت در بنگاه‌ها و شرکت‌های خصوصی یا حتی خارجی برای محصولات آنها قیمت مشخصی تعیین کرده و آنها را مقید به پیروی از مقررات قیمتی کند.

این موضوع در کنار تحریم‌ها، یکی از تفاوت‌های حضور سرمایه‌گذار خارجی در ایران و عربستان سعودی است. درحال‌حاضر عربستان به عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده نفت جهان، به دنبال اقتصاد غیرنفتی است و روابط عربستان سعودی با چین نیز عمدتا حول محور انرژی می‌چرخد، اما به عنوان بخشی از برنامه چشم‌انداز ۲۰۳۰ برای تنوع بخشیدن به اقتصاد، ریاض در حال برنامه‌ریزی برای افزایش سرمایه‌گذاری در بخش‌های غیرنفتی از جمله در خودروهای برقی است. همان‌طور که عنوان شد شرکت Human Horizons خودروهای الکتریکی لوکس را با نام تجاری HiPhi در چین تولید می‌کند، اما به دنبال توسعه و پیشرفت در بازارهای غربی است.

روزنامه دنیای اقتصاد