دیوار و دژ دوره ساسانی گتوند
عادل آل حسن/ باستان شناس
در شمال شرقی شهر گتوند، بر فراز رشته کوههای سر به فلک کشیده زاگرس، در جبهه شرقی رودخانه کارون و حوالی سد تنظیمی، دیواری به طول ۴ کیلومتر شکل گرفته است. این دیوار احتمالا بازمانده و یادآوری از ساختوسازهای عمرانی دوره ساسانیان میباشد. دیوار مذکور از دو جز تشکیل شده و تقریبا به صورت یک ۷ انگلیسی نامنظم میباشد که دهانه باز آن در جهت شمال منطقه و دژ (قلعه رستم) قرار گرفته است. مصالحی که در ساخت این دیوار بکار گرفته شدهاند، بومآورد بوده و از سنگ و بلوکهای سنگی در ساخت آن بهره بردهاند که ملات بین آنها گچ نیمکوب بوده است. این دیوار ارتباط مستقیمی با دژ یا قلعه رستم در جبهه شمالی آن دارد. شواهد نشان میدهد دژ مذکور در دوره ساسانی (احتمالا خسرو انوشیروان؟) برای محافظت از مهندسی آب (قناتها، جویها، پُلها، سیفونها و کانالهای انتقال آب) و زمینهای کشاورزی آن دوره و همچنین کنترل راه ارتباطی که مردم دشت گتوند را به ارتفاعات شمالی و شمال شرقی متصل میکرد، ساخته شده است. هنری لایارد سیاح انگلیسی در سفر خود به گتوند در دوره قاجار درمورد این دیوار و دژ (قلعه رستم) چنین میگوید: «وارد درهای شدیم که رودخانه کارون از مسیر کوهستانیش وارد دشت میشد. در دو طرف مدخل دره بقایای دو قلعه قدیمی دیده میشد که ظاهرا جهت دفاع از آن معبر کوهستانی ساخته شده بودند و احتمالا این آثار متعلق به دوره شاهان ساسانی بودند» در ادامه وی اذعان داشت که مردم محلی به این دژ «قلعه دختر» نیز میگویند.