به گزارش خبرنگار خورنا، دکتر شهرام جلیلیان در آغاز سخنرانی خود و پیش از سخن درباره جشن نوروز، خطاب به دانشجویان خارجی، زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز گفت: اهمیت زبان فارسی برای ما ایرانیان شاید بیشتر از اهمیت انرژی هسته ای است. چندین سال است که کشور ما در دنیا بیشتر بر اساس مباحث انرژی هسته‌ای شناخته میشود، اما در دل و جان مردم ایران زبان فارسی چنان آمیخته است و آن را دوست دارند که اهمیتش قطعا برای ما کم تر از انرژی هسته ای نیست و چه بسا بیشتر هم باشد.

واژه جشن در زبان‌های ایرانی باستان به معنی ستایش است

وی در ادامه در مورد جشن نوروز اظهار کرد: این جشن یکی از جشن‌های بسیار زیبا و کهن ایرانیان است و ما ایرانی‌ها به خود می‌بالیم که دارای جشن نوروز هستیم. جشنی که همه آن در ستایش خداوند و نیکی‌ها و زیبایی‌های طبیعت است.

این استاد دانشگاه شهید چمران اهواز یادآوری کرد: در برگزاری این جشن، در روزگار باستان نه جنگ گلادیاتورها داشتیم و نه قربانی کردن انسان‌ها و‌ جانوران و نه ضربه زدن به طبیعت خداوندی. تمام نمادهایی که در این جشن با آنها سروکار داریم، نمادهای حاصلخیزی و باروری و زیبایی است. از سوی دیگر از آنجایی که خود واژه «جشن» هم در زبان‌های ایرانی باستان به معنی «ستایش» است و در زبان اوستایی، ریشه این واژه ‌معنای «ستایش کردن» را می‌دهد لذا ما در نهاد جشن‌های باستانی ایران، یک در هم آمیختگی جنبه‌های ملّی و مذهبی را با همدیگر مشاهده می‌کنیم.

جلیلیان جشن نوروز را یکی از نمادهای هویّت ملّی ایرانیان دانست و‌ گفت: زنده یاد محمد ابراهیم باستانی ‌پاریزی، یکی از بزرگ‌ترین استادان رشته تاریخ و استاد دانشگاه تهران می‌گوید هویّت ما ایرانی‌ها در طول تاریخ شبیه به گندم‌زاری بوده که گاه در برابر طوفان حوادث سر خم می‌کرده و حتی فرو هم می‌افتاده، اما وقتی که باد می‌گذشت دوباره قد بر‌افراشته و تداوم خود را حفظ می‌کرد.

نخ شمع هویت ایرانی، زبان فارسی و جشن نوروز است

وی ادامه داد: همچنین این هویت را نیز می‌توان به شمعی روشن در مسیر تندبادها هم تشبیه کرد. تندبادهایی که در طول تاریخ پس از برخورد به این شمع می‌رفت که آن را خاموش کند و گاهی هم این تصور به وجود می‌آمد که این شمع در حال خاموش شدن است، اما دوباره نور می‌گرفت و فروزان‌تر از گذشته به نورافشانی خود ادامه می‌داد.

این استاد دانشگاه شهید چمران اهواز بیان داشت: سرزمین ما از نظر جغرافیایی در چهار راه حوادث قرار گرفته بود و دارای همسایگانی بود که گاه در دوستی و صلح و گاه در نبرد و دشمنی با ما قرار داشتند؛ البته این ذات بشر است و نه همسایگان ما همیشه جنگ‌پیشه بودند و نه ما همیشه جنگ‌طلب بودیم؛ ولی اگر همسایه‌ای به ما می‌تاخت و سرزمین ما را در زیر لگد اسبانش می‌کوبید، نه تنها این همسایه از ما تأثیر می‌پذیرفت و ایرانی می‌شد بلکه ما هم از آن‌ها چیزهایی را فرا می‌گرفتیم. بطوریکه در بحث حمله مغولان به کشور اگر چه بسیاری از میراث ما برای همیشه نابود شد و کشور در معرض قتل و غارت این مهاجمان قرار گرفت ولی ما توانستیم آنها را به کیش و زبان خودمان در آوریم.

جلیلیان با بیان اینکه نخ شمع هویت ایرانی، زبان فارسی و جشن نوروز است اظهار کرد: جشن نوروز یکی از جشن‌هایی بود که ایرانی‌ها پس از پذیرفتن دین اسلام همچنان آن را حفظ کرده و حاضر نشدند از نوروز و دیگر جشن‌های ایرانی مهرگان و سده دست بردارند.

پاسداشت جشنهای نوروز و مهرگان توسط اعراب پیش از اسلام در مکه و مدینه/ ایرانی‌ها برای حفظ جشنهای خود به امویان پیشکش‌های فراوانی می‌دادند

وی عنوان کرد: در منابع عربی و گزارش مورخان و حتی مفسران قرآن کریم به ما گفته می‌شود که پیش از اسلام در مکه و مدینه دو جشن بزرگ را عرب‌ها پاس می‌داشتند که یکی از این جشنها، نوروز بود و دیگری مهرگان، و لذا هنگامی که اسلام ظهور کرد این دو جشن برای مردمان شبه جزیره عربستان کاملاً شناخته شده بود و می‌دانستند این جشن‌ها چگونه‌اند.

این استاد دانشگاه شهید چمران اهواز گفت: با فروپاشی سلسله ساسانیان و ورود اعراب مسلمان به سرزمین ما، رفته‌رفته ما ایرانی‌ها کیش اسلام را پذیرفتیم اما هم زبان و هم بسیاری از نمادهای هویّت ملّی خود را حفظ کردیم و حتی آن نمادهایی را هم که در ظاهر تضادی با دین اسلام داشتند با دگرگون کردن و رنگ و بوی اسلامی دادن به آنها حفظ کردیم که یکی از آنها جشن نوروز بود.

جلیلیان ادامه داد: ایرانی‌ها در این دوران حتی برای حفظ این جشنها حاضر بودند پیشکش‌های فراوانی به بعضی از خلفایی که در تاریخ به‌عنوان خلفای ستمگری هم شناخته شده‌اند پرداخت کنند. بطوریکه ما می‌دانیم معاویه در جشن نوروز نزدیک به ده میلیون درهم هدیه از ایرانی‌ها می‌گیرد و این رقم بالایی بود که نشان می‌دهد خلفای اموی که چندان پایبندی هم به اسلام نداشتند، دوست داشتند که جشنهای نوروز و مهرگان خاص ایرانیان را حفظ کنند. حتی یک حاکم اموی به نام حجاج بن یوسف ثقفی پرداخت کردن این هدایا را در زمان مهرگان و نوروز اجباری کرده بود! کاری که در زمان عمر بن عبدالعزیز متوقف شد و این خلیفه پرهیزکار اموی گفت لازم نیست که این هدایا اجباری باشند.

جعل روایات و احادیث برای حفظ جشن نوروز در دوره صفویه

وی اظهار کرد: با روی کار آمدن دولت عباسیان که خاندان‌های ایرانی آنها را بر سر کار آورده بودند و حتی در ادبیات عربی این دولت به «دولت خراسانی‌ها» معروف است و گاهی وقت‌ها نیز به کنایه آنها را همانند کَسراهای ایرانی قلمداد می‌کردند که تمام سنت‌ها و آداب و رسوم ایرانی را در دربارشان زنده نگه می‌دارند ما شاهدیم که در این دوره جشن مهرگان و به‌ویژه جشن نوروز و جشن سده به نیکی و بزرگی پاس داشته می‌شدند.

این استاد دانشگاه شهید چمران اهواز بیان کرد: تعداد زیادی شاعران ورزیده عرب نیز در این دوره دیده می‌شود که قصاید و اشعار بسیار فاخری در توصیف جشن مهرگان و نوروز می‌گفتند و همه اینها معمولاً در بیت اول یادآور می‌شدند که این یادگاری از پادشاهان عجم و نمادی از پادشاهان خردمند و نیک‌اندیش است.

جلیلیان با بیان اینکه ایرانی‌ها برای حفظ جشن نوروز گاهی وقت‌ها به جعل روایات و احادیث نیز اقدام می‌کردند توضیح داد: در دوره صفویه که تشیع مذهب رسمی ما ایرانیان می‌شود، یک فقیه بزرگ، با نام علامه محمّدباقر مجلسی در کتاب بحارالانوار بخش بزرگی از این کتاب را به آیات و احادیث و روایاتی اختصاص می‌دهد که در آن پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار جشن نوروز را تایید کرده‌اند.

راه تداوم فرهنگ ایرانی مسدود شدنی نیست

وی گفت: ما وقتی لابه‌لای تاریخ می‌گردیم، می‌بینیم که در همه حکومت‌های پس از اسلام، جشن نوروز به همراه جشن مهرگان حفظ می‌شد ولی با آمدن مغول‌ها و آن حمله وحشتناکی که به سرزمین ما و اصولاً جهان اسلام صورت گرفت، بعضی از سنت‌های باستانی ما نتوانستند جان سالم به در ببرند که یکی از آنها دست‌کم، جشن مهرگان و دیگری جشن سده بود؛ در سالیان اخیر، تلاش شده که این جشن‌ها را دوباره زنده کنند، اما درحقیقیت در متون بعد از حمله مغول، ما دیگر نشانی از جشن مهرگان و سده نمی‌بینیم، ولی ایرانیان همچنان جشن نوروز را حفظ کردند.

این استاد دانشگاه شهید چمران اهواز در ادامه درباره یکی از روایات مربوط به جشن نوروز می‌گوید: گفته می‌شود که بعضی از دهقانان ایرانی در زمان خلافت امام علی (ع) خدمت ایشان رفتند و در چند ظرف نقره، شکر و شیرینی‌هایی را به ایشان پیشکش کردند و وقتی ایشان پرسیدند به چه مناسبتی است؟ گفتند: امروز روز نوروز است و حضرت علی (ع) تأئید فرمودند و گفتند که همه روزهای ما نوروز بادا و البته به‌دلیل دادگری که ایشان داشتند، در ادامه دستور دادند آن ظروف طلا و نقره‌ای را که شیرینی‌ها درون آن بودند، به جای مالیات وخراج آنها حساب بشود تا ظلمی به آنها صورت نگرفته باشد.

جلیلیان در پایان اضافه کرد:البته این روایت درباره افراد دیگری هم گفته شده است اما می‌خواهم این نکته را هم اشاره کنم که همیشه موافقت با آیین نوروز وجود نداشته و برخی از متشرعین و فقیهان متعصّب مثل امام محمّد غزالی کوشش‌های فراوانی کردند که جشن‌ها و سنّت‌های ایرانی را نابود بکنند. امام محمّد غزالی حتی میگفت که جشن نوروز و سده و مهرگان باید مندرس بشوند و نباید اجازه بدهیم که این جشن‌ها برگزار بشود زیرا این‌ها شعار گبرها یعنی زرتشتی‌ها می‌باشند و باید با برگزاری آنها مقابله کرد، اما تاریخ به خوبی نشان داده است که کسانی مثل امام محمّد غزالی نمی‌توانند راه تداوم فرهنگ ایرانی را مسدود کنند.