عباس مدحجی: آغاز سال ۹۸ شمسی نه تنها خوش نبود که برای خیلی از مردم کشور با ترس، اضطراب و خانمان براندازی همراه بود.

وضعیت کشور بحرانی میشود

اوایلِ آغاز موج سفرهای نوروزی بود که تمرکز اخبار کم کم از تعداد سفرها و مناطق دیدنی و میزان تصادفات و محورهای پرترافیک به پیش بینی آب وهوا و حوادث غیر مترقبه و خطرات حوادث طبیعی تغییر جهت داد.

پایان اسفند ۹۷ با آغاز هشدارهای کمرنگی همراه بود. سازمانهای راهداری و حمل و نقل جاده ای و امداد و نجات از نامناسب شدن وضعیت و آب وهوا در برخی استانها خبر دادند. استان هرمزگان بطور جزئی درگیر سیل شده بود که اخبار ناگوار از استانهای شمالی منتشر شد. گلستان و مازندران میزبان شدیدترین سیلابها و بارشها و رانشها بودند. سیل آق قلا و گمیشان در اول فروردین اولین زنگ خطر جدی را برای ستاد بحران کشور و افکار عمومی به صدا در آورد. پس از تعیین کمک پنج میلیارد تومانی و تنخواه ۳۰میلیارد تومانی دولت به سیل زدگان شمالی، خراسان شمالی هم به سیلابهای شمالی پیوست. سفر مناف هاشمی استاندار گلستان به خارج از کشور و عدم حضورش در کنار مردم استانش(البته وی زاده ی بهشهر مازندران است) در آن لحظات بحرانی و عزل بلافاصله اش از حواشی سیل گلستان بود.

هنوز هم مسافران نوروزی بیش از اینکه گوششان بدهکار اخبار یومیه باشد درگیر سفر خود و تنظیم مقصد و مبدا با دوری از ستانهای شمالی بودند تا اینکه سیل ناگهانی شیراز زنگ خطر دوم را به صدا درآورد. مسافران مستقر در دروازه قرآن شیراز نوروزی متفاوت را به چشم دیدند. تخریب ساختمانها ، درهم کوبیدن خودروها و آدمهای گم شده در جریان شدید سیل، نوروز شیرازی ها و مهمانانشان را متفاوت کرد. پس از سیل شیراز ، استانهای خوزستان، ایلام، کرمانشاه، لرستان، کهگیلویه و بویر احمد، چهارمحال و بختیاری نیز از خشم طبیعت درامان نماندند و میراث بالادستی ها در حال رسیدن به پایین دست بود.

کشته های سیل شیراز که از ۱۹ نفر گذشت ، استاندار لرستان از سرریز شدن سدهای استانش گفت و سازمان هواشناسی بارندگی های شدیدی را برای خوزستان پیشبینی کرد. درحالی که شیرازی ها مشغول امداد و نجات مهمانان شهرشان از سیل بودند و به طرق مختلف دفتر همدلی را نقاشی میکردند ، لرستانی ها و خوزستانی مشغول تحکیم سیل بندهایشان شدند.

شش روز از آغاز سال ۹۸ نگذشته بود که کانکس های سرپل ذهاب غرق شدند و رئیس جمهور هم از سفر قشم برگشت تا امور مملکت با جدیت بیشتری پیگیری شود. هرمزگان ، لرستان ، کهگیلویه و بویر احمد و خوزستان به حالت آماده باش کامل در آمده بودند.

ششم فروردین رؤسای مجلس و قوه قضائیه تازه خواستار برخورد جدی و قضایی با قصورکنندگان حادثه سیل شیراز شده بودند که مجددا شیراز را سیل برد و
پزشکی قانونی از مرگ ۳۱ نفر در پی سیل در کشور خبر داد. جانشین مدیریت بحران پزشکی قانونی کشور گفت : در موج دوم بارندگی‌ها ۱۹ نفر در شهر شیراز، یک نفر در خوزستان، ۲ نفر در کهگیلویه و بویراحمد، ۵ نفر در گلستان (واژگونی قایق)، ۲ نفر در لرستان (ریزش آوار)، یک نفر در سمنان و یک نفر در کرمانشاه (سرپل ذهاب) بر اثر وقوع سیل جان خود را از دست دادند.

کرمانشاه و نواحی غربی و شمالی لرستان در نیمه ی تعطیلات نوروز هم به جرگه ی سیلاب پیوستند تا نقشه ی آبی رنگ سیل بزرگتر و بزرگتر گردد. بارشها همچنان ادامه یافته و لحظه به لحظه بر شدتشان افزوده میشد. روانسر ، کوهدشت ، دلفان ، خرم آباد ، نور آباد ،چگنی ،شاهیوند ، کرمانشاه، دهلران ، بدره ، دره شهر ، رومشکان ، ملکشاهی ، چارداول ، زیر آب، درود ، ازنا ، معمولان و پلدختر زنگ خطر سوم را بگوش ایران رساندند. سیل می آمد و کوچکترین شوخی با سیلبندها نداشت. شهرها را ویران ، راههای ارتباطی را قطع و مردم را بیخانمان میکرد. براحتی مدیریت بحران کشور را به چالش میکشید و اغلب هم پیروز میشد.

همین زمان سخنگوی وزارت امورخارجه اعلام کرد: آمریکا حساب های هلال احمر را مسدود کرده و با این اقدام عملا کمک رسانی از کشورهای دیگر به مردم سیل زده را مختل کرده است. و ظریف در این باره با اشاره به تحریم‌های دونالد ترامپ علیه ایران و مشکلات هلال احمر برای کمک‌رسانی به سیل زدگان گفت :این فقط یک جنگ اقتصادی نیست. این یک تروریسم اقتصادی نیز هست.

ارتباط زمینی و هوایی با پلدختر که برقرار شد و میزان خسارات سیل رخ نمود، استاندار ان پنج استان به ترتیب گفتند: از بین ۷۱ روستای در معرض خطر سیل در استان خوزستان ، ۴۴ روستا تخلیه و ۱۰ روستا در حال تخلیه هستند. ۵ روستا در محاصره سیل در کرمانشاه هستند. آرامش بیشتر با کاهش بارش ها در ایلام بوجود خواهد آمد. راه های باز شده در کهگیلویه و بویر احمد مجددا بسته شدند. خطر از استان چهارمحال و بختیاری بدون خسارت جانی برطرف شد.

همزمان با مدیرکل دفتر مدیریت بحران و کاهش مخاطرات بخش کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی که گفته بود : سیل اخیر تا تاریخ دوازدهم فروردین ماه بیش از ۴۵ هزار میلیارد ریال خسارت به بخش کشاورزی ۱۲ استان کشور وارد کرده است ، وزیر نیرو در برنامه تلویزیونی اظهار کرد : اگر می خواستیم این حجم از آب را خریداری کنیم هزینه ای بالغ بر ۲/۵ میلیارد دلار رقم می خورد و حال بدون هیچ هزینه ای پنج میلیارد متر مکعب در سدهای مخزنی اندوخته داریم.
سیزده روز پس از آغاز سیل ،آخرین آمار به نقل از سازمان اورژانس کشور ۶۶ کشته و ۴۷۸ مصدوم اعلام شد که آمار کشته ها به تفکیک شامل موارد زیر بود: تعداد ۲۲ نفر در شیراز ، ۷نفر در گلستان ، ۵نفر در مازندران ، ۳نفر در خراسان شمالی ، ۳نفر کهگیلویه و بویر احمد ، ۱۴ نفر در لرستان، ۱۲ نفر در سایر استانها.

خوزستان ام المصائب بازهم درگیر میشود

در این زمان سیل چهار روزی ست که به خوزستان وارد شده. ایذه ، دزفول ، سوسنگرد ، دریسیه‌، شوش‌، شعیبیه ، بامدژ ،شادگان ، رفیع و نقاطی از اهواز بسرعت درگیر میشوند. سد کرخه به مرز سرریز میرسد و تمام روستاییان و ستادهای بحران شهرستانها دست بکار میشوند. سیل بندهای سالم را تحکیم و سیلبندهای شکسته را ترمیم میکنند. این تمهیدات اما در برخی مناطق در برابر فشار سیل تاب نمی آورند وحواشی شعبیه و بامدژ و رفیع مهمانی سیل را میپذیرند. تعطیلات نوروزی مدارس و دانشگاها در برخی مناطق تمدید میشود و مردم مشغول جمع آوری وسایل منازلشان میشوند. از تعداد مسافران نوروزی بشدت کاسته میشود و اخبار استانا تماما به سیل اختصاص میابد. خوزستان که پیش از این با درد مزمن خشکسالی و گردوخاک دست و پنجه نرم میکرد اکنون حریف سیلاب ناگهانی شده است. وزیر کشور بیشترین مشکل را در خوزستان بیان میکند و علت آن را سرازیر شدن سیل از ۶ استان به سمت خوزستان اعلام میکند. رحمانی فضلی میگوید : آب‌های ۶ استان به خوزستان سرازیر می‌شود و ما ۱۰ سد در خوزستان داریم که در شرایط پر آبی هستند. از وزارت نیرو خواسته ایم میزان خروجی سد‌ها را افزایش دهند، البته این کار به برخی از روستا‌هایی که تخلیه شده اند آسیب می‌زند.

اوضاع در خرمشهر  جور دیگری رقم میخورد

زمان به عامل مهمی برای نجات تبدیل میشود. دبی آب رودخانه های مهم خوزستان مثل کارون و بهمنشیر و اروند زیاد میشود و آب پشت سدها به رکورد میزند. رسانه های محلی دائما هشدار میدهند و فضا برای شایعه پراکنان مهیا میشود. در خرمشهر و آبادان اما مسئله جور دیگری ست. شهرهای پایین دست که تا رسیدن سیلاب فرصت ساماندهی و سازماندهی پیدا کرده اند با تمام نیروها دولتی و مردمی به کمک میشتابند.

نماینده مردم خرمشهر در مجلس شورای اسلامی از همان روز اول بحران در حاشیه غرب رود‌کارون مستقر میشود. جذب کمک های مردمی با تمرکز دادن نیروهای دولتی در روستاهای حاشیه غرب رود کارون را به عهده دارد. شهرداری با نیرو و تجهیزاتش در تثبیت سیل بندها کمک میکند. شهرداری در شهر هم بیکار نیست و مشغول خدمت رسانی به مهمانان نوروزی ست اما ماشین آلات و مهندسان فنیش را در مناطق حادثه خیر متمرکز میکند. ستاد مدیریت بحران شهرستان هم با ریاست فرماندار و حضور مجموعه فرمانداری لحظه به لحظه شرایط کار را رصدکرده و دستور کار میدهد. اطلاع رسانی عمومی میکند ، گزارش میگیرد ، گزارش میدهد و تمهیدات لازم را می اندیشد. بخشداران مرکزی و مینوشهر هم در سطحی فراتر از دهیارانشان ظاهر میشوند و از چند روز قبلش با حضور میدانی و گسیل امکانات، راههای احتمالی نفوذسیل را میبندند.

برخی اعضای شورای شهر حضورشان مشهود است و در کنار مردم در تلاش اند. حضورشان مایه ی دلگرمی و رضایت است. سپاه ، نیروی انتظامی ، ارتش ، بندر و دویانوردی ، شرکت توسعه نیشکر ، هلال احمر ، راهداری ، آبفا ، آبفار ، جهاد کشاورزی ، محیط زیست ‌، هیئت های مذهبی ، گروهای جهادی و مردمی ، برخی شرکت های بخش خصوصی ، شرکت نفت و گاز اروندان  مرکز بهداشت ، روحانیون و طلاب ، چهره های مردمی، فعالان اجتماعی هم دست کمی از نیروهای دولتی نداشته و حضور شبانه روزی پابه پای مردم در روستاهای خرمشهر دارند. امام جمعه خرمشهر علاوه بر خرمشهر از مناطق سیل زده استان هم بازدید بعمل می آورد و بازدیدهایش سریع و گسترده بازتاب رسانه ای پیدا میکند. تجهیزات لجستیکی سازمان منطقه آزاد اروند هم پشتیبان کار است. معاونین بخشهای مختلف سازمان منطقه آزاد اروند اوضاع منطقه را از نزدیک رصد میکنند حمایت ها و حضورشان را قطع نمیکنند.

گزارش های لحظه به لحظه ی اصحاب رسانه هم در تثبیت امنیت بی تاثیر نبود. حضور میدانی خبرنگاران و شهروند_خبرنگاران در مناطق عملیاتی و ارسال و انتشار آمار و اطلاعات از روند پیشرفت کار در کنار هشدارهای احتمالی بود که مردم را از آسیب های شایعات بی اساس و گاهی خطرناک مصون نگه میداشت. رسانه هایی که نقشی تعیین کننده در بحرانها بازی میکنند و بواسطه کسب اعتماد عمومی توانستند نقشی مسولانه در کنار دیگر مسولان بازی کنند.

هرچند که از پررنگ ترین حواشی این سیل سلفی گیری برخی مسولان و علاقه مردم به عکس در کنار سیل بود. پدیده ای که توسط،کاربران فضای مجازی دست گرفته شد و خیلی از مسولان و حتی مردم عادی و گاها زیادی خوش خیال را به چالش کشید. اما فراموش نکنیم به مدد این حضور مسؤلانه ست که تا لحظه ی انتشار این گزارش هیچگونه خبری از آسیب جدی سیل به خرمشهر و توابعش منتشر نشده است. حضوری که شاید در برخی بخشها و مناطق کمرنگ یا دیر بود ولی درکنار مردم بود. حضوری که شاید نگرانی و استرس را ازبین نبرد ولی امید را به همراه داشت. حضوری که شاید دچار آسیب های پوپولیستی و شوآف شد ولی اگر حتی یک درصد هم خطر سیل را کاهش داده باشد مفید بود.

درپایان یادمان باشد که اگر استان گلستان یک استاندار خارج از کشور داشت و شهر شیراز شهردار خارج از استان داشت ، خرمشهر هم رئیس یکی از مهمترین دستگاهای اجرایی را خارج از شهر داشت و از این لحاظ هم در بحران دست کمی از دیگر بخشهای کشوری نداشت و در سطح آنها ظاهر شد.