یکی از طرح‌های مهم برای اصلاح قانون انتخابات مجلس، طرح استانی‌شدن انتخابات مجلس بوده که در چندین دوره مجلس شورای اسلامی به‌رغم تصویب در مراحل اولیه، به بار ننشسته است و این بار با اصلاحات و تغییرات اساسی، به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده و انتظار می‌رود توسط شورای نگهبان نیز تائید شود. در طرح اخیر نمایندگانی که دست‌کم ۱۰درصد از آرای ماخوذه در حوزه انتخابیه فرعی را به دست بیاورند با کسب اکثریت آرا در سطح استان می‌توانند وارد مجلس شوند. به عبارتی افرادی به نمایندگی از یک حوزه انتخابیه وارد مجلس می‌شوند که بالاترین رای را در سطح استان کسب کنند، مشروط بر اینکه حداقل ۱۰درصد از مجموع آرای حوزه انتخابیه خود را نیز به دست آورده باشند؛ اجرای این طرح دستاوردها و نکات مثبتی را به دنبال خواهد داشت که در ادامه به برخی از آنها به صورت گذرا اشاره می‌شود:

۱- اولین نتیجه استانی شدن انتخابات تقویت نقش و جایگاه احزاب شناسنامه‌دار سیاسی در کشور است. در دوره‌های گذشته افرادی با عنوان کلیشه‌ای مستقل، منفرد و غیرسیاسی وارد مجلس شده‌اند، اما در عمل مجبور به حضور در یکی از طیف‌های سیاسی شده‌اند و بدون اینکه اصول و گرایش سیاسی شناخته ‌شده‌ای داشته باشند به دامن یک جریان سیاسی می‌افتادند. با استانی شدن انتخابات، احزاب ریشه‌دار و قوی، افراد توانمند و کاردان را معرفی و از آنها حمایت خواهند کرد و نمایندگان نیز با گرایش سیاسی ثابت و مشخص فعالیت می‌کنند و با هر بادی رنگ عوض نمی‌کنند.

۲- با استانی شدن انتخابات به دلیل گستردگی جامعه آماری رای‌دهندگان، محافل قدرت و ثروت نمی‌توانند یک شبه فردی را با استفاده از توزیع رانت و خرید و فروش رای وارد مجلس کنند. متاسفانه به‌ویژه در شهرستان‌های کوچک، افراد ناشناخته با اتکای به منابع مالی سرشار، حائز رای اکثریت می‌شوند و بنیان فساد و انحراف در مجلس شکل می‌گیرد. استانی شدن انتخابات عملاً امکان خرید و فروش آرا را سلب می‌کند و نمایندگان واقعی مردم برگزیده می‌شوند.

۳- در برخی حوزه‌های انتخابیه نسبت‌های قومی، طایفه‌ای و قبیلگی در انتخاب نماینده نقش موثری دارند. با استانی شدن انتخابات، افرادی که به یک قوم یا تیره خاصی منتسب باشند، بی‌تردید با همان اقبال گسترده استان خود روبه‌رو نخواهند شد؛ به‌این ترتیب انتخاب‌های قومی و قبیله‌ای در مجلس کم‌رنگ‌تر می‌شود.

۴- استانی شدن انتخابات مجلس باعث می‌شود افرادی با شناخت و شهرت مدیریتی در سطح استان و فراتر از یک شهرستان کوچک، بر مسند مهم مجلس قرار گیرند. به طور قطع نمایندگانی که در سطح استان خود نیز شناخته شده‌تر باشند، به صورت واقعی‌تری می‌توانند رسالت سنگین نمایندگی مجلس را عهده‌دار شوند، نه اینکه نمایندگانی فاقد تجربه و آگاهی لازم با اتکای به منافع محلی و فاکتورهای پیش‌گفته وظیفه سنگین تقنین و نظارت را عهده‌دار شوند.

۵- استانی شدن انتخابات مجلس باعث می‌شود معیارهایی مثل پیشینه سیاسی و مدیریتی، حسن شهرت در سطح کلان، پشتوانه تشکیلاتی و برخورداری از دانش و تخصص به جای پیشینه شخصی و خانوادگی، شهرت در مناطق کوچک، پشتوانه ثروت و قدرت و برخورداری از رانت و تمکن مالی، در انتخاب نماینده مجلس موثر باشند. به تعبیری استانی شدن انتخابات به انتخاب برترین‌ها می‌انجامد.

۶- با استانی‌شدن انتخابات، حساسیت و نظارت به آرای کلیه مناطق و حتی شهرهای کوچک افزایش می‌یابد. به واقع اگر تا به امروز صندوق‌های حوزه‌های انتخابیه برای عده معدودی حائز اهمیت بود، با استانی شدن انتخابات، تک‌تک صندوق‌های رای‌گیری دارای اهمیت برای کل استان خواهد شد و از این‌رو صیانت بیشتری از آرا صورت خواهد گرفت و به سلامت انتخابات کمک خواهد کرد و امکان جابه‌جایی آرا در صندوق‌ها کاهش می‌یابد.

۷-یکی از مولفه‌هایی که در حوزه‌های کوچک‌تر سلامت انتخابات را تهدید می‌کرد و در هر دوره گسترش بیشتری می‌یافت ورود و هجوم رای‌دهندگان از اطراف و اکناف یک حوزه و از بیرون از مرزهای آن حوزه بوده است که گاه نقش تعیین‌کننده‌ای در نتیجه انتخابات داشته است. با استانی شدن انتخابات و افزایش آرا در سطح استان عملا این شگرد کنار گذاشته خواهد شد.

۸- در صورتی که انتخابات به صورتی استانی برگزار شود، برنامه‌های کلان و ملی منتخبان جای خود را به وعده‌های محلی و منطقه‌ای خواهد داد و باعث شکل‌گیری مجلسی قوی‌تر و کلان‌نگرتر خواهد شد و نمایندگان مجلس به جای دغدغه‌های جزئی محلی، باید راهکارهایی اصولی برای رفع مشکلات اساسی و برون‌رفت از تنگناهای مهم کشور و استان ارائه دهند.

دکتر ولی اله شجاعپوریان

نماینده سابق مجلس