عباس مدحجی- ایران از باب تنوع فرهنگی، جغرافیایی و طبیعی از دیرباز مقصد خیلی از گردشگران دنیا بوده و هست. فرهنگ گردش و گردشگری از قدیم در شاکله ی فرهنگ و سنت این مرز و بوم تنیده شده و فرهنگ میزبانی و مهمانی از برجسته ترین مصادیق آن است. اقصی نقاط ایرانِ چهار فصل، ظرفیت پذیرش گردشگران داخلی و خارجی را داشته و علاوه بر آن می تواند به مسکن دائمی آنها تبدیل شود. یکی از این بخش های طبیعت و ظرفیت های عظیم و بکر توریستی، گردشگری دریایی در مناطق جنوب خصوصا خرمشهر است. گردشگری مبتنی بر آب‌‌، آن هم در فصل تابستان گزینه ای نیست که هر توریستی بتواند آن را رد کند؛ خصوصا وقتی با پتانسیل های بالای طبیعت و میراث و فرهنگ بومی آن منطقه پشتیبانی شده باشد.

مغفول ماندن ظرفیت های گردشگری دریا

محمد محسنی قلعه قاضی مدیرکل بندر و کشتیرانی خرمشهر درباره اهمیت گردشگری دریا در خرمشهر و نقش آن در توسعه به خبرنگار گفت: این ظرفیت عظیم در استانهای جنوبی وجود دارد اما در این زمینه خوب و تخصصی کار نشده است. ثروت و منابع از سر و کول خوزستان می بارد، اما آیا چند رسانه بصورت تخصصی و بدون تعصبات رسانه ای به این مورد پرداخته اند؟ در زمینه معرفی ظرفیت های گردشگری استان خوزستان واقعا کار نشده است. سهم رسانه ها در توسعه استان چیست و کجاست؟

محسنی در ادامه به نمونه های مشابه این ظرفیت اشاره کرد و گفت: باید براساس ظرفیت غالب منطقه کار کنیم که همان گردشگری است. بعنوان مثال ترکیه درآمدهای کلانی از گردشگری دارد یا اینکه ساخت بندر فاو در کنار خرمشهر از سوی کشور عراق با اینکه تاثیر چندانی روی بندر خرمشهر نداشته باشد اما نشان از عزم سایر کشورها در رونق صنعت گردشگری دارد. اگر کیفیت بندر خرمشهر به روز باشد و تجهیزات و تخصص های لازم در آن مهیا شود قطعا توان رقابت با مناطق مشابه خارجی را خواهد داشت زیرا به لحاظ زیرساخت های طبیعی چیزی کم ندارد. در همین نوروز امسال، گردشگری دریایی در خرمشهر ۷۲ درصد افزایش داشت. اداره بندر و کشتیرانی به تمام لنجهای محلی کمکهای تجهیزاتی و تخصصی کرد تا ۳۵۸هزار نفر در تعطیلات عید، گردشگری دریا را در خرمشهر به خاطره انگیزترین وجه تجربه کنند.

مثلث گردشگری ؛ ‌ظرفیتها و چالشها

محسنی ضمن معرفی جوامع محلی، توریست و تور لیدر به عنوان سه ضلع مثلث گردشگری، از جوامع محلی بعنوان منتفعین اصلی تورسیم نام برد و افزود: جوامع محلی باید تورنوردی و میزبانی را بشناسند. باید اولین ها و ترین های جامعه گردشگری خود را بشناسند. متولیان اصلی رونق گردشگری منطقه سازمان میراث فرهنگی، سازمان منطقه آزاد اروند ،شهرداری و شورای شهر ، فرمانداری ، سازمان بنادر و کشتیرانی و حتی نیروی انتظامی است.

به عنوان مثال مکان مشخصی برای اداره گردشگری خرمشهر تعیین نشده است. تدبیر مسئولین برای ایجاد امنیت پایدار ، کاهش مصرف انرژی برای نگهداری منابع، ترویج گردشگری بین دانش آموزان توسط آموزش و پرورش از مهمترین عناصر ارتقای این موضوع است.

پیشنهادی ویژه از خرمشهر برای کل خلیج فارس

محسنی از ارائه ی طرحی ویژه و مبتکرانه برای پر رنگ تر کردن گردشگری دریا در خلیج فارس خبر داد.

وی گفت: مطالعات اولیه ی خط اروند_چابهار برای گردشگری دریا با تحت الشعاع قرار دادن کشورهای حوزه خلیج فارس انجام شده که موجب انقلابی در گردشگری منطقه و رونق صنایع وابسته نظیر کترینگ و هتلینگ با مرکزیت استان هرمزگان خواهد شد.

محسنی، تجربه ی سه منطقه ی آزاد و دارا بودن زیر ساختها و تسهیل سرمایه گذاری را دلایل انتخاب مرکزیت هرمزگان عنوان کرد.

تسهیلات خرید شناور ، احداث مرکز آموزش دریانوردی در خرمشهر، آموزش خبرنگاران منطقه در حیطه گردشگری و خبر دریا، وجود نیروی انسانی متخصص، هماهنگی شهرداری و شورای شهر و نیروی انتظامی جهت ارائه خدمات متناسب، پرداخت وام های گردشگری بدون سود با حمایت سازمان منطقه آزاد اروند و استانداری، راه اندازی شهرک گردشگری دریایی در بصره و خرمشهر و تبادل گردشگر و اطلاعات گردشگری ، تدریس رشته گردشگری در دانشگاه علمی کاربردی ، کلاسهای آموزش برای جوامع محلی یا دهیاری و دوره ها و ورک شاپ های مختلف برای معرفی اِلِمان های گردشگری از جمله فعالیت هایی است که می توان برای شکوفایی استعداد گردشگری منطقه نام برد.

صنعت گردشگری دانش می خواهد

مدیرکل بندر و دریانوری خرمشهر، گردشگری را صنعتی روبه رشد دانست و گفت: صنعت گردشگری دانش می خواهد. خودِ مدیران نیز باید در این زمینه دوره ببینند. از جمله اقدامات علمی سازی این فعالیت، شناسایی و آموزش۳۰ نفر تور لیدر برای کسب گواهینامه سرتیفیکیت در دانشگاه علوم و فنون دریایی است. این اولین بار است که تور لیدر متخصص دریایی در کشور تربیت می شود. همچنین نخستین منشور حقوق گردشگری دریا در کشور نیز نوشته شده است.

محسنی قلعه قاضی گفت: کمیته گردشگری دریا در شهرستان خرمشهر با تولی بندر و با حکم دولتی نیز در حال فعالیت است. نقشه جامع گردشگری با چهل خدمت مختلف برای احصاء و تقویت گردشگری تدوین شده که البته اینها وظایف تعریف شده ی ما نیست ولی بندر به وظایف اجتماعی خود متعهد است و از محل درآمد خود، حمایت می کند، دوره می گذارد، گواهینامه می دهد و حتی شناور می سازد.

گردشگری دریا ، برند توریسم منطقه آزاد اروند

سجاد پاک گهر رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری خرمشهر نیز در گفتگو با خبرنگار ما از برپایی اولین تور گردگشگری دریایی جنگ در نوروز امسال خبر داد.

پاک گهر گفت: این اولین بار است که چنین توری بعد از جنگ برگزار می شود و شامل جاذبه های باقی مانده ی دریایی و ساحلی جنگ در منطقه می شود. این اِلِمانها از سواحل خرمشهر و آبادان تا جزیره ام الرصاص ظرفیت خوبی برای گردشگری هستند.

وی گفت: بررسی سوابق تاریخی رودخانه های بهمنشیر، کارون و اروند طی سالهای گذشته و وارد کردن کشتی ها و قایق های مناسب دریانوری باعث جذب علاقمندان می شود.

پاک گهر گفت: نوروز ۹۷ اوج استقبال گردشگران دریایی منطقه آزاد اروند بود. گردشگران تا پاسی از شب در صف لنج های مسافربری بسر می بردند. اگر کمبودهایی مثل شناورهای استاندارد، جلیقه نجات و اسکله های استاندارد نبود قطعا گردشگری دریایی خرمشهر رکورد بهتری ثبت می کرد.

رئیس سابق اداره میراث فرهنگی و گردشگری آبادان همچنین از استانداردها و قوانین محدود کننده برخی سازمان ها در جلوگیری از توسعه ی زیرساخت های گردشگری آبی در منطقه گله کرد و راه برون رفت از آن را تشکیل کارگروه تخصصی برای تسهیل و تسریع صدور مجوزات گردشگری آبی اعلام کرد. رستورانهای دریایی و اسکله های استاندارد در شهرهای آبادان و خرمشهر که شکل گیری آنها مبتنی بر آب بوده از ملزومات صنعت گردشگری این مناطق است. طبق آمار جهانی ورود هر گردشگر حداقل پنج نفر را درگیر شغل می کند.

پاک گهر در پایان از گردشگری آبی دفاع مقدس و جاذبه های ام الرصاص، عملیات کربلای چهار، بناهای جنگ در ساحل و حتی مغروقه های باقی مانده از جنگ به عنوان پتانسیل جذب گردشگر نام برد و تشکیل کمیته گردشگری دریا را برای معرفی جاذبه های گردشگری آبی جنگ از ملزومات عنوان کرد.

اکوتوریسم ، برای اولین بار در کشور

لطف الله خواجه پور رئیس دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر  از اکوتوریسم بعنوان آینده ی علمی گردشگری دریا یاد کرد و تعامل با سازمان بنادر و کشتیرانی را حائز اهمیت دانست.

خواجه پور گفت: قرار است بزودی رشته ی گردشگری دریا یا اکوتوریسم در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد وارد دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر شود و این مستلزم تشریک مساعی با اداره بنادر و دریانوری و سازمان کشتیرانی است.

وی افزود: برای اولین بار در کشور افرادی تربیت می شوند که اطلاعات دریایی کامل داشته باشند و با فیزیک و شیمی و زیست دریا آشنا باشند و از مسیرهای گردشگری دریا تعریف داشته باشند. مبحث باید علمی باشد تا بتوان بخش های مختلف دریا و پدیده های شگفت انگیر آن را شناخت و بهره برداری کرد.

بخش خصوصی، نیازمند حمایت

یک فعال بخش خصوصی در زمینه تعمیر شناورهای دریایی با کم نظیر خواندن موقعیت آبادان و خرمشهر در احاطه شدن توسط رودخانه های آب شیرین اروند، کارون و بهمنشیر گفت: مسیر آبی قابل ترددی بالغ بر صد کیلومتر در رودخانه های بهمنشیر و کارون موجود است که با باز کردن و لایروبی آن، گردشگری دریایی جان تازه ای می گیرد.

مدیر گروه صنایع دریایی شوکت گفت: در این منطقه، هشت ماه آب و هوای خوبی برای جذب گردشگر حاکم است که می توان با تبدیل روستاها به مجتمع های اقامتی، چالشها را به فرصت تبدیل کرد.

خسرو شوکت با اشاره به طبیعت منحصر به فرد جنوب و جنوب غرب خوزستان و بنای توسعه گردشگری آبادان بر رودخانه بهمنشیر، استفاده از تالاب ها را راه حل مشکل بیکاری و افزایش تولید ارزش افزوده در این مناطق دانست.

وی گفت: عراق با توسعه بندر فاو، به دنبال کاهش وابستگی خود به اروند است ولی طرف ایرانی می تواند با خارج کردن مغروقه های این رودخانه، موقعیت ویژه ای برای احیای مسیر گردشگری دریایی با ساخت جزایر مصنوعی، هتل روی آب، رستوران روی آب، ساخت شناورهای گردشگری و ورزشی، آموزش تخصصی غواصی و مسابقات قایقرانی ایجاد کند.

شوکت از چالشهای بخش خصوصی در سرمایه گذاری و فعالیت در این زمینه انتقاد کرد و گفت: بانکها وام هایی با سودهای غیر معقول و خارج از توان سرمایه گذار ارائه می دهند که این مورد، سرمایه گذاری را غیر مقرون به صرفه و ناممکن می کند. بعنوان مثال شرکت ما بیش از ۳۸ پروژه شناورسازی را با موفقیت انجام داده اما به علت شرایط بد اقتصادی و عدم حمایت دولت دچار بحران است. بالغ بر ۱۲‌ کارگاه تعمیر کشتی و ساخت شناور در منطقه چویبده بعلت شوک اقتصادی و عدم توانایی بازپرداخت وام های بانکی تعطیل شدند. بخش خصوصی این توانایی را دارد که با رونق گردشگری بیش از ۲۰۰ فرصت شغلی گردشگری ایجاد کند.

خسرو شوکت از دولت درخواست کرد تا با کاهش نرخ سود بانکی، تخصیص سوبسید، یا عدم امتیاز ویژه برای هلدینگها و شرکتهای بزرگ، بخش خصوصی را حمایت کند.

خرمشهر و آبادان سرشار از ظرفیت های گردشگری و سودآوری کلان از این راه هستند که می توان با شناسایی استعدادها و چالشها تحول بزرگی برای چرخه ی اقتصادی کشور ایجاد کرد. سرمایه گذاران این بخش به خوبی می دانند اگر ویژگی های جغرافیایی، تاریخی و اقتصادی یک منطقه بخوبی شناخته و معرفی شود، آن منطقه فاصله ی چندانی با شکوفایی اقتصادی نخواهد داشت./موج