خورنا: پزشکان می گویند به جز تغذیه، توارث و تحرک، علل دیگری نیز می توانند در افزایش وزن ما نقش داشته باشند. در صفحه «درمانگاه» این هفته، نگاهی انداخته ایم به برخی از مهم ترین علل پنهان چاقی.

● کم خوابی

اگر تا دیر وقت بیدار بمانید، احتمال بیشتری وجود دارد که آخر شب به غذا خوردن روی بیاورید و به این ترتیب میزان کالری دریافتی تان افزایش می یابد. از طرفی تغییرات در میزان هورمون ها در این وضعیت باعث افزایش احساس گرسنگی و اشتها می شود و دیرتر احساس سیری خواهید کرد.

● یائسگی

بیشتر زنان نزدیک به زمان یائسگی مقداری وزن اضافه می کنند، اما احتمالا کاهش هورمون های جنسی علت این افزایش وزن نیست بلکه با بالا رفتن سن، سوخت وساز در بدن کند می شود و کالری کمتری می سوزد. از طرفی تغییرات در شیوه زندگی (مانند تحرک کمتر) نیز ممکن است در این افزایش وزن دخیل باشد اما جایی که در آن چربی در بدن تجمع پیدا می کند، ممکن است به یائسگی مربوط باشد. در یائسگی، چربی بیشتر اطراف کمر جمع می شود، نه در ران ها و لگن.

● تخمدان پلی کیستیک

نشانگان تخمدان پلی کیستیک یک مشکل هورمونی رایج در زنان در سنین باروری است. در بیشتر زنان دچار این نشانگان، کیست های کوچک بسیار در تخمدان ها رشد می کند. این عارضه باعث از بین رفتن تعادل هورمونی می شود و بر چرخه قاعدگی تاثیر می گذارد و ممکن است پرمویی و آکنه ایجاد کند. خانم های دچار این عارضه نسبت به انسولین مقاوم هستند که باعث افزایش وزن می شود و چربی اضافی در شکم آنها تجمع پیدا می کند. چاقی شکمی مبتلایان را در معرض خطر ابتلا به بیماری قلبی قرار می دهد.

● ترک سیگار

افرادی که سیگار را ترک می کنند به طور میانگین کمتر از ۵/۴ کیلوگرم وزن اضافه می کنند زیرا با حذف نیکوتین ? اتفاق می افتد:

فرد احساس گرسنگی بیشتری می کند و غذای بیشتری می خورد که این احساس گرسنگی ممکن است پس از چند هفته برطرف شود.

بدون اینکه میزان کالری دریافتی کم شده باشد، سوخت وساز کند می شود.

غداها برای فرد خوشمزه تر به نظر می رسد که ممکن است به پرخوری بینجامد.

فرد به خوردن غذاهای حاضری پرچربی و پرقند روی می آورد.

● کم کاری تیرویید

اگر تیرویید (غده پروانه ای شکلی که جلوی گردن قرار دارد)، به اندازه کافی هورمون تیروییدی تولید نکند، احتمالا احساس خستگی، ضعف و سرما خواهید کرد و اضافه وزن پیدا می کنید. اگر هورمون تیرویید کافی نباشد، سوخت وساز در بدن کند می شود و احتمال بالا رفتن وزن افزایش پیدا می کند. حتی اگر کارکرد تیرویید در حد پایینی دامنه طبیعی باشد، ممکن است افزایش وزن به وجود آید. معمولا درمان کم کاری تیرویید باعث از بین رفتن این اضافه وزن خواهد شد.

● داروهای کورتونی

داروهای ضدالتهابی استروییدی (داروهای کورتونی) مانند پردنیزولون به دلیل اثرشان در افزایش وزن مشهور هستند. تجمع مایع در بدن و افزایش اشتها دلایل اصلی افزایش وزن با مصرف این داروهاست، اما این عارضه جانبی آنها به دوز دارو و مدت زمان مصرف بستگی دارد. در برخی مصرف کنندگان داروهای استروییدی به طور گذرا چربی های بدن جابجا و در مناطقی مانند صورت، پشت گردن و شکم جمع می شود.

● قرص های ضدبارداری

برخلاف عقیده رایج، قرص های ضدبارداری ترکیبی (استروژن و پروژسترون) باعث افزایش وزن در درازمدت نمی شوند. گاهی برخی از زنانی که قرص های ترکیبی مصرف می کنند، مقداری اضافه وزن پیدا می کنند اما این افزایش وزن به تجمع مایع در بدن مربوط می?شود و معمولا کوتاه مدت است. اگر هنوز هم در این باره نگران هستید، با پزشکتان مشورت کنید.

● کوشینگ

افزایش وزن، علامت شایع نشانگان کوشینگ است. نشانگان کوشینگ گاهی به دلیل مصرف داروهای استروییدی برای بیماری هایی مانند آسم، آرتریت یا لوپوس بروز می کند. همچنین این نشانگان ممکن است در نتیجه تولید بیش از حد هورمون کورتیزول به وسیله غده فوق کلیه یا به توموری مربوط باشد که این هورمون را می سازد. تجمع چربی به این دلیل بیش از همه در صورت، گردن، بخش بالایی پشت و دور کمر خواهد بود.

● بعضی داروهای اعصاب

یک عارضه جانبی برخی از داروهای ضدافسردگی، افزایش وزن است، بنابراین اگر فکر می کنید داروی ضدافسردگی تان باعث چاقی تان شده، با پزشک درباره تغییر برنامه درمانی مشورت کنید اما هرگز خودسرانه داروهایتان را تغییر ندهید. برخی افراد هم پس از مدتی مصرف داروی ضدافسردگی، به علت اینکه حالشان بهتر و اشتهایشان بیشتر می شود، وزن اضافه می کنند. خود افسردگی نیز ممکن است باعث تغییرات وزن شود.

از میان داروهای اعصاب و روان، برخی داروهای دیگر نیز افزایش وزن را به دنبال دارند؛ مثلا داروهای ضدروان پریشی که برای درمان اسکیزوفرنی و اختلال های دوقطبی به کار می روند و همین طور داروهای ضدمیگرن، ضدتشنج، ضدفشارخون و ضددیابت.

● استرس

در زمان استرس میزان ترشح کورتیزول یا «هورمون استرس» در بدن افزایش می یابد و اشتها را زیاد می کند. علاوه بر این ممکن است برای تسکین خودتان هنگام استرس به خوردن غذاهای پرکالری روی بیاورید. ترکیب این دو عامل زمینه را برای افزایش وزن فراهم می کند.

● پنج قاعده دارویی

اگر مصرف داروی خاصی باعث افزایش وزنتان شده است، به قواعد زیر توجه داشته باشید:

قاعده اول: بدون مشاوره با پزشک مصرف هیچ دارویی را قطع نکنید زیرا این دارو ممکن است برای حفظ سلامت ضروری باشد.

قاعده دوم: خودتان را با دیگر افرادی که همین دارو را مصرف می کنند، مقایسه نکنید. عوارض جانبی یک دارو در همه افراد به یک شکل ظهور نمی کند. اگر دارویی باعث افزایش وزن در فردی شده باشد، لزوما این اثر را در شما ندارد. با پزشکتان در این باره مشورت کنید.

قاعده سوم: اگر افزایش وزن شما ناشی از تجمع مایع در بدن بود، نگران نباشید زیرا این افزایش وزن دائمی نیست. هنگامی که مصرف دارو را به پایان برسانید یا بیماری تان کنترل شود، پف کردگی ناشی از تجمع مایع فروکش می کند. در طول این مدت از یک رژیم غذایی کم نمک پیروی کنید.

قاعده چهارم: با پزشک درباره داروی دیگری که به عنوان جایگزین می توانید مصرف کنید، مشورت کنید. در بسیاری از موارد پزشکتان می تواند داروی دیگری را برای شما تجویز کند که این عارضه جانبی را نداشته باشد.

قاعده پنجم: اگر افزایش وزنتان ناشی از کاهش میزان سوخت وساز در بدن به علت یک بیماری یا مصرف داروست، باید سعی کنید با ورزش سرعت سوخت وساز را بالا ببرید.

ترجمه: دکتر علی ملائکه